Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________
170
се обратиле до српската влада со молба да ја помогне нивната активност
за елиминирање на бугарската пропаганда во Македонија. Поаѓајќи
од својата Привремена програма, комитетот излегол со четири
барања 44 . Еден од нејзините најекспонирани членови Темко Попов ја
промовирал основната идеја на нивното дејствување, а тоа е: „Најглавната
работа је Македонија да се помакедончит“, како и: „да се отвореет
македонски училишча со ова наречие“ и да се „составеет граматика и
други најнужни учебници ... македонски учебници“. 45 Тој е автор и на
политичкиот трактат „Кој је крив“ од 1889 г., напишан на македонски
јазик, кој „импонира со својот јазик и стил, со доследно спроведување
на одделни графиски, правописни и воопшто јазични прашања“. 46 Овој
трактат е, всушност, реализирањето на втората и единствената точка од
програмата, но останал во ракопис 47 . Во него тој ја изложил вистинската
положба во Македонија по основањето на Егзархијата 48 . Анализирајќи
ја намерата од ваквиот начин на дејствување на Егзархијата,
Петар Поп Арсов ‡ еден од основачите на Македонската револуционерна
организација (МРО), во 1894 г., констатирал дека: „љубезната
наша Егзархија... се стреми да го одземе благородното поле за работа
на нашите општини преку својот авторитет, сака да ги умртви, да ги
Македонскиот буквар од Наум Евро и Коста Групче, ИМЛ, Спектар, XXIX/57, кн. I,
2011, 178 – 188.
44 Привремената програма ги содржи следниве точки: 1. да се назначат уште во
учебната 1887/1888 година по градовите на Македонија, по можност по родните места,
12 учители што ќе предаваат на македонски јазик; 2. да се издаде брошура во
Македонија во која ќе се изложи политичката положба во Македонија по основањето
на Егзархијата со барање да се обнови Охридската архиепископија како македонска
народна црква; 3. во Солун да се отвори македонско читалиште кое подоцна ќе
прерасне во централно друштво со разграноци во поважните места во Македонија; 4. да
се издејствува од османлиската влада во Цариград издавање весник на македонски
јазик. – Т. СТАМАТОВСКИ, Поглед на јазикот на статијата „Кој е крив“ на Темко
Попов, Борба за македонски литературен јазик, Скопје, стр. 94-95.
45 Писмо на Темко Попов до Деспот Баџовиќ од 9 мај (с.ст.) 1888 г. – Документи за
борбата ..., т. „, Скопје, 1981, док. 198, стр. 278 -279.
46 Т. СТАМАТОВСКИ, Поглед на јазикот на статијата „Кој е крив“ ..., Skopje, str.
97.
47 Програмата на Тајниот македонски комитет не успеала да се реализира бидејќи
интересите на српската влада биле во очигледна колизија со барањата на споменативе
македонски интелектуалци.
48 Попов ја почнува статијата со зборовите: „Појке од десет години има како није
Македонциве немаме духовно начелство во нашиве места, од које најмногу страдаат
нашиве црквени и училишни работи“. Продолжувајќи ја анализата, наведува: „Мене ми
се чини, оти причина на оваа наша духовна парализија је..., Егзархијата и егзархијските
милости“. Тој го подложува на критика и македонското граѓанство, а на крајот ги дава
и конкретните решенија за разрешување на оваа ситуација, заклучувајќи: „ прво, да
имаме за брзо време наши владици и уредени училишта, без да имаме потреба од туги
милости, зашто тешко и горко на оној народ, што чека својата душевна храна од туги
раце и ја поверил на такви ... “. – Tемко Popov, Koj je kriv, vo knigata: T.
SТАМАТОСКИ, Борба за македонски ..., str. 225, 234, 241.