Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________
86
И за добриот логички ум денеска, затоа не преостанува ништо друго
освен да дојде до констатација дека, кога веќе Константин ја голтнал
таа јадица, тогаш е можеби подобро што тоа се направило со приопштување
на други, нови, песни, на песни од бугарските краишта. Но, се
поразмисли ли малку – ќе се дојде до сознание дека поинаку не ни
можело. Барателите на овој услов добро ги знаеле работите – и тоа не
само за нивното, туку и за идното време. Вклучени се 14 песни од Панаѓуриште,
две од Софија, а за останатите 60, односно 61 песна, колку
што бугарски песни Константин внимателно и знаечки ги вкомпонира
во својот Зборник, не постои ознака во кој крај или во кое место на
тогаш како држава сè уште неконституираната Бугарија се запишани.
Тие 76, поточно 77 песни се, значи, оној отпосле додаден, и нов, и веќе
сфатливо поинаков сегмент на/во Зборникот. Тоа, пак, е направено по
цена и да отпаднат единаесетте македонски мелографирани песни, како
и некои дополнителни, додатни фолклорни, а особено етнографски
целини кон основниот поетски блок. Така се веројатно исклучени и
ликовно-илустративните прилози што се спомнуваат во миладиновската
епистоларија. Најзабележливо е во таа смисла, секако, големото
скратување на македонско-хрватскиот речник, кој од 2000 е сведен
само на 500 единици.
Посебно е интересно во сето ова како се одвивало и особено
како е реализирано главното барање на Штросмаер – преименувањето
на Зборникот. Се разбира дека денеска никој не може да претпостави
како се одвивало сето тоа на релацијата меѓу Константин и Штросмаер.
Но, врз основа на егзактно необорливи документарни показатели,
сосема сигурно може да се реконструира како е тоа остварено. Така,
имено, бугарските песни, бидејќи Миладиновци не собирале бугарски
фолклорни материјали, Константин ги обезбедил, поточно ги нарачал –
на одложено плаќање – од нему отпорно, уште од Москва, секако,
познатиот бугарски фолклорист и, несомнено, искрен негов пријател
Васил Д. Чолаков. Неговите (на Чолаков) позиции и акции во врска со
тогаш актуелните унијатски процеси во Бугарија и во влијателната
бугарска колонија во Цариград, пак, можат да нè насочат и кон
натамошни сознанија за детектирање на унијатската мамка и замка и
кај Миладиновци. До толку повеќе што, во врска со тоа Чолаков му
беше познат, всушност, од нешто порано, и на Димитрија.
Константиновото нарачување на бугарските народни песни го
потврдуваат четирите и нешто подоцнежни писма на Чолаков до
Фрањо Рачки, тогаш извонредно близок човек на Штросмаер, негов
помошник, а можеби и секретар на бискупската канцеларија и подоцнежен
прв претседател на ЈАЗУ. По заминувањето на Константина од
Загреб, и особено по неговата блиска смрт, запаѓајќи во незавидна
економска ситуација Чолаков, всушност, настојувал да си ги наплати
продадените бугарски народни песни. Па така, преку писмата тој