Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
_________________________________________________________<br />
180<br />
Цел ред стат<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> оглед<strong>и</strong> за ф<strong>и</strong>лмот ја <strong>и</strong>стакнуваат дом<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>јата<br />
на нас<strong>и</strong>лството во ф<strong>и</strong>лмот. Меѓу друг<strong>и</strong>те, <strong>и</strong> Дејв<strong>и</strong>д Стратон, кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чарот<br />
на хол<strong>и</strong>вудск<strong>и</strong> „Варајат<strong>и</strong>“, кој вел<strong>и</strong>: „Праш<strong>и</strong>на <strong>и</strong>зоб<strong>и</strong>лува со нас<strong>и</strong>лство,<br />
па западната публ<strong>и</strong>ка тешко ќе го пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>“.<br />
Интерпретат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се плед<strong>и</strong>раат од страна на<br />
спомнат<strong>и</strong>те коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> ч<strong>и</strong>тања се: неподносл<strong>и</strong>вото нас<strong>и</strong>лство, рас<strong>и</strong>зам,<br />
нац<strong>и</strong>онал<strong>и</strong>зам, ф<strong>и</strong>лм кој зазема ант<strong>и</strong>албанска/ант<strong>и</strong>турска поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />
с<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>п на <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong><strong>и</strong> ч<strong>и</strong>ја референц<strong>и</strong>јална точка е нетолерантноста<br />
<strong>и</strong> нас<strong>и</strong>лството во стварноста.<br />
Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> не се согласуваат со ов<strong>и</strong>е коментар<strong>и</strong>, потп<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong><br />
се на повеќе <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>в г<strong>и</strong> оцен<strong>и</strong>ја како однапред см<strong>и</strong>слен <strong>и</strong><br />
орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран „напад“ на ф<strong>и</strong>лмот. Се поставува прашањето од каде оч<strong>и</strong>гледната<br />
потреба за една стратег<strong>и</strong>ја на консензуално ч<strong>и</strong>тање на Праш<strong>и</strong>на,<br />
особено со оглед на фактот дека Манчевск<strong>и</strong> веќе беше пр<strong>и</strong>фатен<br />
во западната к<strong>и</strong>нематограф<strong>и</strong>ја како нова ѕвезда Што е она што како<br />
сознан<strong>и</strong>е го про<strong>и</strong>зведе ф<strong>и</strong>лмот, а што пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка пан<strong>и</strong>ка во западн<strong>и</strong>те<br />
редов<strong>и</strong> <strong>и</strong> што мораше да се санкц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ра зарад<strong>и</strong> отстранување на<br />
опасноста<br />
За да одговор<strong>и</strong>ме на ова прашање можеб<strong>и</strong> е најдобро да започнеме<br />
со Пред дождот. Пр<strong>и</strong>казната е следнава: фотографот Александар<br />
К<strong>и</strong>рков (улогата ја толкува Раде Шербеџ<strong>и</strong>ја) од Вел<strong>и</strong>ка Бр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>ја, каде<br />
работ<strong>и</strong>, се враќа во Македон<strong>и</strong>ја каде е сведок на ужасен след на настан:<br />
неверојатна омраза <strong>и</strong> нас<strong>и</strong>лство помеѓу две стран<strong>и</strong>/семејства (македонска<br />
<strong>и</strong> албанска), пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кан<strong>и</strong> од општо пр<strong>и</strong>фатеното прав<strong>и</strong>ло на<br />
патр<strong>и</strong>јархалн<strong>и</strong>от морал, сè уште актуелно за балканск<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong>, за<br />
забрана на љубовта помеѓу етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> верск<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> луѓе. Послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />
се траг<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>: страв, уб<strong>и</strong>ства <strong>и</strong> жртв<strong>и</strong> на двете стран<strong>и</strong>. Ил<strong>и</strong> како што<br />
вел<strong>и</strong> Слапшак: „Пред нас се протега валкан<strong>и</strong>от, пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен, заостанат<br />
Западен Балкан, Балкан обземен со нас<strong>и</strong>лство <strong>и</strong> братоуб<strong>и</strong>ство, во време<br />
кога тој <strong>и</strong> нав<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>на таму се случуваше апсурдна војна. Во него, злото,<br />
нас<strong>и</strong>лството <strong>и</strong> крвопролевањето се балканск<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на ж<strong>и</strong>вот <strong>и</strong> само<br />
оној што б<strong>и</strong>л надвор / што го пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>л / го ж<strong>и</strong>веел со западот (фотографот,<br />
гастарбајтер Александар К<strong>и</strong>рков) може да дел<strong>и</strong> правда <strong>и</strong> да гледа<br />
разумно <strong>и</strong> човечк<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong>те, немаат таква способност н<strong>и</strong> лег<strong>и</strong>т<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тет“.<br />
Усвојувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> норм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> вредност<strong>и</strong>те на Западот, Александар всушност<br />
е претставн<strong>и</strong>к на западн<strong>и</strong>от поглед на свет. Неговата поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раност<br />
во светот на ф<strong>и</strong>лмот може да се деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра како „нев<strong>и</strong>н набљудувач“<br />
кој не учествува во настан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> затоа не нос<strong>и</strong> одговорност.<br />
Оттука не сметам дека авторот случајно ја <strong>и</strong>зб<strong>и</strong>ра профес<strong>и</strong>јата на овој<br />
л<strong>и</strong>к-повратн<strong>и</strong>к со усвоен западен светоглед: како <strong>и</strong> фотоапаратот кој му<br />
е основна алатка за работа, тој „објект<strong>и</strong>вно“ <strong>и</strong> „в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>н<strong>и</strong>то“ г<strong>и</strong> забележува<br />
настан<strong>и</strong>те во потрага по в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ната. Како што на едно место вел<strong>и</strong><br />
сам<strong>и</strong>от л<strong>и</strong>к, „Западот не <strong>и</strong>зб<strong>и</strong>ра страна“, зошто <strong>и</strong> тој е жртва на балканското<br />
безум<strong>и</strong>е <strong>и</strong> зло, претставено преку сцената на колежот во лондон-
Change language