Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

Slavica Veleva
ZBOROOBRAZUVAWETO I FUNKCIONALNITE
STILOVI VO MAKEDONSKIOT JAZIK
Razli~nite funkcii na jazikot vo podolg vremenski
period (periodot od oficijalnata kodifikacija na makedonskiot
jazik do denes) doveduvaat do postojani promeni, koi se reflektiraat
i na strukturno pole na jazi~niot sistem, {to mo`e da se
sogleda i na planot na zboroobrazuvaweto. Predmet na na{iot
interes se zboroobrazuva~kite tendencii vo nekoi funkcionalni
stilovi vo makedonskiot jazik, kaj zborovnite grupi koi se najopfateni
so promeni vo leksi~kiot sostav – imenki, pridavki,
glagoli i prilozi. Vo na{ite istra`uvawa se opfateni: umetni~koliteraturniot
stil, religiozniot stil, publicisti~kiot
stil i administrativniot stil.
* * *
Vo ramkite na umetni~koliteraturniot stil zboroobrazuvaweto
se izdvojuva so umetni~kata kreacija i so slobodata vo
odnos na sozdavaweto t.n. „tekstualni“ zborovi – zborovi po potreba,
naj~esto spored poznatite zboroobrazuva~ki modeli vo
makedonskiot jazik. Kako prepoznatlivi tendencii na ovoj funkcionalen
stil gi izdvojuvame slednive:
1. = imenkite obrazuvani od pridavki so semanti~kata
kategorija lice imenuvano spored priznakot na osnovata (~esnik
> '~esen ~ovek'; bogatinec, jadnik, silnik, nemirnik, neznajnik,
veselnik, tresnatik, proka`anik, pustelnik, otkornatik). Kaj
imenkite so koi se ozna~uva lice interesni se i obrazuvawata
dobieni preku prefiksno-sufiksen na~in od imenski osnovi (bestra{nik,
bez'rbetnik, bezmajkinec, bestatnik, doglavnik). Vakvata
postapka se koristi i za dobivawe na apstraktni poimi
(bezdnotija, beznade`nost, bezvidnotija).
– Kaj imenkite motivirani od glagoli se sre}avaat sufiksite:
-e` (bode`, gnile`, kobe`, trepne`, tropne`); -(n)ica