Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________ 177
њето овозможувала политичката борба да се јави и како перманентна
карактеристика во општествениот живот на Македонија, а добивала и
во масовност. Организациската поставеност се темелела на месни и на
задгранични, односно на легални и на илегални револуционерни организации
кои заедно со четите (вооружените формации на Организацијата)
имале обврска да го промовираат народното самоуправување.
Најзначајна манифестација на нејзиниот организиран отпор е Илинденското
востание од 1903 г., кое и покрај неуспехот, оставило значајна
трага во колективната меморија на македонскиот народ до најново
време, како чин на врвно херојство, но и како инспирација во подоцнежните
борби на македонскиот народ за слобода. На тој начин, настаните
и личностите врзани со илинденскиот период се издигнати во
вистински култ 79 .
По илинденските случувања настанува пасивизација на дејноста
на Организацијата. Нејзината мрежа била раскината како никогаш порано,
повеќето реони останале без своите раководни органи. Нејзината
хиерархиска структура била сериозно нарушена, а дисциплината разнишана.
Настанала идеолошка поделба на левица и на десница. Во текот
1904 и 1905 година се јавуваат неуспешни обиди за нејзино заживување.
„Иронија на историјата е што автентичната македонска револуционерна
организација исчезнала во истиот град Солун (1908 г., б.м.)
во која била основана пред петнаесет години“. 80 На културно-просветен
план, пак, во Македонија речиси и да немало услови за дејствување,
зашто, како што наведува В. Фридман, во периодот до Првата светска
војна условите за живот во Македонија се движеа од тешки до кошмарни.
Најзначајните активности повторно се случуваат во емиграција,
а најзначаен производ на таа активност е списанието „Вардар“, подготвено
од Мисирков во 1905 г. 81 , а целосно подготвено на „родниот
македонски јазик“ 82 .
Од 1908 г, односно со Младотурската револуција па натаму,
целосно се менуваат условите за дејствување на македонското националноослободително
движење. Во оваа смисла, по Балканските војни, а
особено по Првата светска војна, кога географско-етичко-социјалниот
79 Кочо Рацин за востанието пишува дека е „востание во кое искрвавеле десетици
илјади луѓе, во кое учествувале нашите татковци, чичковци, дедовци, по кое нашите
мајки си создале сопствен, револуционерен календар: ’Детето ми е родено една година
по востанието‘, ’Свадбата ја направивме една година пред востанието‘, ’Бериќетот
третата година по востанието беше...‘. – К. МИЉОВСКИ, Со Кочо за македонскиот
јазик, нација, историја, Кочо Солев Рацин. Избрани дела, Сеќавања на современиците,
Избор, редакција и предговор П. КОРОБАР, Скопје, 1987, 150.
80
М.ПАНДЕВСКИ, Програмски и статутарни документи на Внатрешната
македонска револуционерна организација (1904-1908), МАНУ, Скопје, 1998, стр. 32.
81 Првиот број на списанието останал неиспечатен поради недостаток на финансиски
средства.
82 Вака го нарекува самиот Мисирков.