Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
_________________________________________________________<br />
162<br />
народен јаз<strong>и</strong>к како основа на п<strong>и</strong>сменоста отколку некакво негово<br />
глор<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рање. Секако, л<strong>и</strong>тературата што се создава во овој пер<strong>и</strong>од <strong>и</strong><br />
јаз<strong>и</strong>кот на кој се п<strong>и</strong>шува не претенд<strong>и</strong>раме да г<strong>и</strong> определ<strong>и</strong>ме како нац<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong><br />
во современа см<strong>и</strong>сла на зборот, туку повеќе како рег<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong>. За<br />
одбрана на јаз<strong>и</strong>кот можеме да зборуваме тогаш кога доаѓа до конфл<strong>и</strong>кт<br />
со туѓ<strong>и</strong>от, наметнат јаз<strong>и</strong>чен код (<strong>и</strong> на културно-просветен <strong>и</strong> на црковен<br />
план). Конкретно во македонск<strong>и</strong>от случај, а <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> го предв<strong>и</strong>д м<strong>и</strong>летс<strong>и</strong>стемот,<br />
л<strong>и</strong>нгв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от конфл<strong>и</strong>кт така се д<strong>и</strong>сперз<strong>и</strong>ра во пош<strong>и</strong>рок<br />
општествен конфл<strong>и</strong>кт. Како резултат на тоа, во 50-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од XIX<br />
век, кога Цар<strong>и</strong>градската патр<strong>и</strong>јарш<strong>и</strong>ја веќе <strong>и</strong>ма ш<strong>и</strong>рок фронт за ш<strong>и</strong>рење<br />
на ел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата 3 , започнало орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раното д<strong>и</strong>ректно спрот<strong>и</strong>вставување<br />
на македонското граѓанство. Основната цел б<strong>и</strong>ла да се пот<strong>и</strong>сне<br />
грчк<strong>и</strong>от јаз<strong>и</strong>к од уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>штата особено во јужна <strong>и</strong> југозападна Македон<strong>и</strong>ја<br />
<strong>и</strong> да се замен<strong>и</strong> со „ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от народен јаз<strong>и</strong>к“, 4 а во црковната богослужба<br />
да се воведе црковнословенск<strong>и</strong>от јаз<strong>и</strong>к <strong>и</strong> да служат свештен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
од автохтоно потекло. Ова е пер<strong>и</strong>одот на појава на т.н. нац<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong><br />
моб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>затор<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> аг<strong>и</strong>татор<strong>и</strong>, ч<strong>и</strong>ја акт<strong>и</strong>вност резулт<strong>и</strong>ра со сплотена <strong>и</strong><br />
орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана народна акц<strong>и</strong>ја. Во <strong>и</strong>менуван<strong>и</strong>ов пер<strong>и</strong>од, ова најд<strong>и</strong>ректно<br />
можеме да го поврземе со л<strong>и</strong>чноста на Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тар М<strong>и</strong>лад<strong>и</strong>нов, ч<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
преродбенск<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз пош<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>от македонск<strong>и</strong><br />
простор. 5 Современ<strong>и</strong>кот <strong>и</strong> добар познавач на актуелната преродба на<br />
македонск<strong>и</strong>от народ, руск<strong>и</strong>от д<strong>и</strong>пломатск<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>к Александар В.<br />
Рач<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> во 1859 г., споменат<strong>и</strong>ов процес го комент<strong>и</strong>рал со зборов<strong>и</strong>те:<br />
„Дв<strong>и</strong>жењето се ш<strong>и</strong>р<strong>и</strong> н<strong>и</strong>з целата окол<strong>и</strong>на (на Кукуш – б.м.) до најоддалечен<strong>и</strong>те<br />
места на Македон<strong>и</strong>ја ... ж<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на Карадак, Полјан<strong>и</strong>н,<br />
Воден, Струм<strong>и</strong>ца се убед<strong>и</strong>ја во сладоста на мајч<strong>и</strong>ното млеко – мајч<strong>и</strong>ната<br />
п<strong>и</strong>сменост“ 6 . Следната децен<strong>и</strong>ја ја одбележува уште една значајна<br />
ф<strong>и</strong>гура на македонската Преродба (<strong>и</strong> не само на Преродбата) – Гр<strong>и</strong>гор<br />
во Македон<strong>и</strong>ја се врзува најмногу со продукц<strong>и</strong>јата на народен јаз<strong>и</strong>к, сфатено во најопшта<br />
см<strong>и</strong>сла.“ - Л. ГУШЕВСКА, Македонск<strong>и</strong>от <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>кот, Зб. Македонск<strong>и</strong>от<br />
<strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет н<strong>и</strong>з <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>јата: матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> од меѓународн<strong>и</strong>от соб<strong>и</strong>р одржан по повод<br />
60 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од основањето на ИНИ, Скопје, октомвр<strong>и</strong> 2008, Скопје, 2010, 346.<br />
3 Тоа го прав<strong>и</strong> ангаж<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> најнапред грчк<strong>и</strong> свештен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> уч<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>, а подоцна <strong>и</strong><br />
картограф<strong>и</strong>, стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чар<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>пломатск<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл. <strong>и</strong> отворајќ<strong>и</strong> уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шта.<br />
4 РАЙКО ЖИНЗИФОВ, Публ<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка, редактор<strong>и</strong>: Ц. УНДЖИЕВА, И. ЛЕКОВ, БАН,<br />
Соф<strong>и</strong>я, 1964, 46.<br />
5 Деветнаесетт<strong>и</strong>от век, како пер<strong>и</strong>од обележан од романт<strong>и</strong>чарск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>де<strong>и</strong>, го свртува<br />
<strong>и</strong>нтересот на учен<strong>и</strong>те во Европа кон народното творештво. Такв<strong>и</strong>те <strong>и</strong>де<strong>и</strong> <strong>и</strong> во Македон<strong>и</strong>ја<br />
значат зас<strong>и</strong>лено соб<strong>и</strong>рање на народното творештво. Констант<strong>и</strong>н М<strong>и</strong>лад<strong>и</strong>нов во<br />
предговорот на Зборн<strong>и</strong>кот од 1861 год<strong>и</strong>на, констат<strong>и</strong>ра дека народното творештво<br />
претставува: „ показатељка на степенот од умственото разв<strong>и</strong>т<strong>и</strong>е од народот <strong>и</strong> огледало<br />
на негов<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>вот“. – Констант<strong>и</strong>н М<strong>и</strong>лад<strong>и</strong>нов, пр<strong>и</strong>ред<strong>и</strong>л: К. ПЕНУШЛИСКИ,<br />
Култура, Скопје, 1963, 56.<br />
6 Руск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> за Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> македонското прашање (1859-1918), <strong>и</strong>збор,<br />
редакц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> коментар<strong>и</strong> А. ТРАЈАНОВСКИ, Државен арх<strong>и</strong>в на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја,<br />
Скопје, 2004, 71-72.
Change language