Over aanklagen, kort op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik ...

De grote waarde van een lineair trajectmodel is dat
het een duidelijk en motiverend perspectief biedt op
een vervolgtraject. Jongeren die aan het begin van hun
totaaltraject (of van een schakel binnen het traject) georiënteerd
worden weten goed waar ze aan toe zijn.
Het cyclische trajectmodel is geconcipieerd vanuit
een kritiek op het lineaire trajectmodel. Het model
sluit beter aan op het niet-rechtlijnige levenstraject en
de sociale context van kwetsbare jongeren. Het nadeel
ervan is dat het gevoel van falen bij de jongeren wordt
versterkt (men wordt ‘teruggezet’) en dat jongeren
blijven hangen (draaideureffect).
3 Selectiewijze toeleiding:
objectieve kenmerken versus screening
Een derde tegenstelling slaat op de criteria die de trajectbegeleiding
toepast om deeltijds lerende jongeren al
of niet naar een voortraject te oriënteren.
De meerderheid van de betrokken actoren in het
onderzoek is gewonnen voor een selectieve oriëntering
van jongeren op basis van een screening van hun
beginsituatie met aandacht voor hun noden, behoeften,
sterktes, interesses.
Er is echter ook een minderheid die veeleer voorstander
is van ‘objectieve’ kenmerken zoals leeftijd en
werksituatie. Het voordeel hiervan zou zijn dat het
‘neutrale’ criteria betreft die ook duidelijk zijn voor de
jongeren en waarmee discussies kunnen worden vermeden
over de rechtvaardigheid en juistheid van een
screening. Volgens dit principe is ‘iedereen welkom’ in
het voortraject.
6.7.3 Componenten voortraject
1 Leerdoelen
- Competentiegericht leren
Het competentiedenken als uitgangspunt van
voortrajecten breekt aarzelend door, zij het nog vaak in
theorie of in een fase van experimentele uitwerking.
- Integrale aanpak:
Integrale competentieontwikkeling laat zich bij
voorkeur vertalen in een cursorische leerlijn. Niettemin
sluit dit in de structurering van programma’s
en leerlijnen vormen van afbakening en fasering niet
uit. In alle projecten is er dan ook sprake van fasering,
Over aanklampen, kOrt Op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik maken…
modularisering of thematisering, alsmede een min of
meer graduele opbouw naar werk.
Een aantal projecten die het voortraject aanvankelijk
in fasen indeelden, blijken daar in de praktijk op een
soepele manier mee om te gaan. Fasen zoals activering,
attitudetraining, oriëntering zijn volgens de betrokken
actoren moeilijk strikt van elkaar te scheiden, vloeien
in elkaar over.
Het fasenmodel fungeert dan ook meer als een richtinggevend
theoretisch kader dan als een toepasbaar
praktijkmodel.
2 Leerinhouden
- Binding tussen voortraject en arbeid
De eerste strategie brengt het voortraject als het ware
naar de wereld van het werk toe door de jongeren in
contact te brengen met authentieke werkomgevingen
en arbeidssituaties. In alle projecten – uitgezonderd
Voortrajecten Limburg – krijgen VT-jongeren kansen
om kennis en ervaring in verband met werk op te
doen in een levensechte setting. Dat kan verschillende
vormen aannemen gaande van bedrijfsbezoeken en
kijkstages, waar niet wordt gewerkt maar gekeken,
geluisterd en vragen gesteld, over werkervaringsprojecten
in een gesimuleerde arbeidssetting, tot systemen
van proefdraaien (in een brugproject of het normale
circuit), volgwerkdagen, werkervaringsplekken, waarbij
de jongere simultaan werkt en leert op een authentieke
werkplek.
De tweede strategie volgt de omgekeerde weg en
brengt het werk naar het voortraject door gesimuleerde
werksituaties ‘in te bedden’ in authentieke vormingsactiviteiten.
Hier kan De Leeronderneming van het
OP-stap-project als exemplarisch voorbeeld dienen.
3 Werk- en organisatievormen
- Variatie en afwisseling
In alle projecten wordt stelselmatig gelet op een
gevarieerde en gedifferentieerde vormgeving van het
aanbod: veel uiteenlopende opdrachten en voldoende
afwisseling van groeps- en individuele activiteiten.
Dit is zonder meer een van de sterke punten van de
vormings- en opleidingsorganisaties die voortrajecten
aanbieden. Op het continuüm tussen vrije tijd en arbeid
bleken de meeste geobserveerde activiteiten zich
144