Over aanklagen, kort op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik ...

oepen de speelvogels in de groep een paar keer tot
de orde (‘’t Zijn nog echt kinderen, hè’, zegt er een tegen
mij). Die positieve invloed is niet toevallig, verklaart
Maarten. Het gaat om twee jongeren die al wat werkervaring
hebben en die weten wat werken is.
En twee: deze activiteit laat jongeren toe verschillende
competenties op impliciete wijze te oefenen:
taakgerichtheid (afwerken, volhouden, concentratie…),
rekening houden met anderen, zich aan de regels houden,
zelfsturing, verantwoordelijkheid (taak, materiaal,
andere mensen), doorzettingsvermogen…
Tijdens het evaluatiemoment aan het eind van de
ochtendactiviteit geeft Maarten de jongeren terecht een
complimentje: ‘Ik vind persoonlijk dat jullie goed gewerkt
hebben.’ Alleen jammer dat hij op dat moment niet
terugkoppelt naar de jongeren wat er zo goed aan was.
Voorzover ik heb kunnen ervaren, biedt de leeronderneming
een goede en flexibele kapstok om leertrajecten
van voortrajecters aan op te hangen. Al
opperen zowel Sara (Woluwe) als Maarten (Aalst) dat
de leeronderneming aan kracht zou winnen door ze
op een eigen plek buiten de school te plaatsen. Op die
manier zouden de activiteiten veel sterker nog kunnen
aanleunen bij de wereld van het werk en het bedrijfsleven
(INT09, INT10). Hoe het ook zij, met VT-jongeren
moeten de begeleiders wel tamelijk laag aanzetten en
zeker in het begin geen al te hoge verwachtingen koesteren
over de bekwaamheid en inzet van jongeren bij
de meer organisatorische en planmatige aspecten van
een (leer)onderneming.
6.3.3 Werkvormen
Strategie 5 Afwisseling werk- en organisatievormen
In 2.3.4 heb ik gewezen op het belang van een grote
verscheidenheid aan leeractiviteiten en leervormen.
Een gevarieerde vorming leert jongeren nieuwe interesses
en kwaliteiten bij zichzelf en anderen ontdekken.
Interactieve werkvormen en samenwerkend leren zijn
daarbij krachtige hulpmiddelen.
Wat deze strategie betreft, geef ik geen praktijkvoorbeelden.
Overal waar ik vormingsactiviteiten met jongeren
kon meemaken, werd duidelijk sterk gelet op een
gevarieerde en gedifferentieerde vormgeving van het
aanbod: veel uiteenlopende opdrachten en voldoende
Over aanklampen, kOrt Op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik maken…
afwisseling van groeps- en individuele activiteiten.
Op het continuüm tussen vrije tijd en arbeid (zie Ruelens
2004) bleken de meeste geobserveerde activiteiten
zich in de arbeidssfeer te situeren. Van een overaanbod
aan activiteiten in de vrijetijdssfeer was geen sprake.
Bovendien zijn sportactiviteiten niet louter als ontspanning
of beloning bedoeld, ze vragen inspanning en
inzet van de jongeren en er worden (impliciete) leerdoelen
aan verbonden zoals volhouden, samenwerken,
omgaan met regels en afspraken.
De variatie in werkvormen is zonder meer een van
de sterke punten van de vormings- en opleidingsorganisaties
die voortrajecten aanbieden. En dat hoeft niet
te verbazen. De meeste jongerenbegeleiders, vormingswerkers
en coördinatoren van voortrajecten hebben ervaring
in het werken met problematische doelgroepen.
Ze weten doorgaans goed welk vlees ze in de kuip hebben
(of kunnen dat snel peilen) en zijn ook in staat die
werkvormen uit hun methodiekendoos te toveren om
daarmee jongeren te boeien en aan het leren te krijgen.
Daar kunnen we spreken van een ‘open’ basishouding:
alles wat werkt en verf pakt bij het doelpubliek is in
principe mogelijk, als het maar redelijk is en binnen het
budget blijft wel te verstaan.
Een minpunt is echter wel dat krachtige leermethoden
als samenwerkend (coöperatief) leren en peer tutoring
nog te weinig bekend zijn of te weinig stelselmatig
worden toegepast in situaties waar jongeren in een
voortraject aan ‘groepswerk’ moeten doen.
6.3.4 sturing
De jongerenwerker in een voortrajectsetting treedt
op als een begeleider van leerprocessen en als een per-
soonlijke coach (zie 2.3.4). Hij of zij heeft een sleutelrol
in het scheppen van ‘een positief klimaat waarin jongeren
nog fouten mogen maken maar ook wel heel erg worden
aangesproken op hun verantwoordelijkheid’ (INT01)
In dit verband ga ik nader op twee strategieën in:
teamwork voor begeleiding en coaching (6) en groepsdynamieken
en peer coaching/modelling (7).
Strategie 6: teamwork voor begeleiding en coaching
Vraaggestuurd werken, groepen vormen en begeleiden,
individuele opvolging verzekeren en daarbovenop
nog eens de instap van nieuwe jongeren opvangen,
89