Over aanklagen, kort op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik ...

hooFdStuk 1 situering
1.1 totstandkoming van het stelsel van
deeltijds leren en werken
1.1.1 de deeltijdse leerplicht
Met de wet van 29 juni 1983 werd in België de
leerplicht opgetrokken van 14 tot 18 jaar. Door de
leerplichtverlenging wilde de regering de maatschappelijke
integratie van (laaggeschoolde) jongeren en hun
participatie op de arbeidsmarkt bevorderen, alsook de
jeugdwerkloosheid bestrijden (Ruelens 2004: 7; vgl.
Monard 1996).
De wetgever vond het evenwel raadzaam de schoolgaande
jeugd in het secundair onderwijs niet helemaal
uit het normale economische circuit te bannen. Er
blijft met name ook in een complexe, hoogindustriële
samenleving altijd wel een groep van jongeren bestaan
die liever vroeger aan het werk wil en niet langer een
uitdaging vindt in de schoolbanken.
Daarnaast zijn er ook jongeren die de school gewoon
moe zijn. De meeste schoolmoeë jongeren zijn daarom
nog niet ‘leermoe’. Ze willen blijven doorleren en een
Over aanklampen, kOrt Op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik maken…
Dit hoofdstuk omvat vier paragrafen. In een eerste paragraaf (1.1) sta ik stil bij de totstandkoming
van het stelsel van deeltijds leren en werken. De aanleiding daarvoor is de invoering
van de deeltijdse leerplicht in 1983 en de daaropvolgende uitbouw van drie verschillende systemen
van deeltijds leren en werken (leertijd, deeltijds onderwijs, deeltijdse vorming).
In 1.2 stel ik enkele verwachtingen en problemen aan de orde. De positieve verwachtingen
ten aanzien van met name het deeltijds onderwijs zijn niet ingelost. Twee grote knelpunten
hebben een hypotheek gelegd op het goed functioneren van het systeem en hebben het deeltijds
onderwijs met een negatief imago opgezadeld. Voor vele jongeren is de overstap naar deeltijds
leren een negatieve keuze en een grote groep jongeren komt maar niet aan werken toe.
In de volgende paragraaf (1.3) stel ik twee alternatieven voor die werden gelanceerd om aan
deze probleemsituatie tegemoet te komen. Het gaat om twee schakels in het individueel werktraject
van jongeren – brugprojecten (1.3.1) en voortrajecten (1.3.2) – die werden toegevoegd om
de opstap naar werk te stimuleren.
Ten slotte focus ik in de laatste paragraaf (1.4) op het systeem van voortrajecten zoals dat
vandaag beleidsmatig wordt geconcipieerd. Ik ga hierbij achtereenvolgens in op de officiële
definitie van voortrajecten en de afbakening van de doelgroep (1.4.1), de doelstellingen (1.4.2)
en enkele organisatorische en inhoudelijke randvoorwaarden (1.4.3).
kwalificatie behalen, weliswaar buiten het kader van
een voltijdse schoolse opleiding, én tegelijkertijd werkervaring
opdoen in de praktijk.
Een voltijdse leerplicht zou vooral leraren in het
BSO opgezadeld hebben met een grote groep schoolmoeë
jongeren en niet weinig jongeren met een hoop
frustraties. Daarom werd geopteerd voor een compromisoplossing:
de invoering van de deeltijdse leerplicht
vanaf de leeftijd van 15 of 16 jaar. Op dat moment kan
een jongere vrij beslissen ofwel om verder voltijds
onderwijs te volgen, ofwel om over te stappen naar een
systeem van deeltijds leren. Leerlingen die de eerste
twee jaar van het secundair onderwijs met volledig
leerplan hebben beëindigd, mogen dit onderwijs verlaten
op de datum van hun 15e verjaardag. Als zij de
eerste twee jaar niet hebben doorlopen, mogen zij het
voltijds onderwijs slechts verlaten op de dag van hun
16e verjaardag (Douterlunge et al. 1996).
Voor die categorie van deeltijds leerplichtige jongeren
werden vanaf dan drie verschillende systemen uitgewerkt
waarin leren en werken worden gecombineerd.
8