Over aanklagen, kort op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik ...

3.1.2 nieuwe competenties
voor nieuwe werknemers
De open just-in-time wereldeconomie van vandaag
sluipt binnen in de Vlaamse bedrijfswereld en andere
sectoren op de arbeidsmarkt. De werkomgevingen
van vele mensen zijn aan verandering onderhevig. De
vraag naar nieuwe specifieke competenties hangt met
deze veranderingen samen (Rychen & Salganik 2003).
Werk in de postindustriële kennis- diensteneconomie
betekent onder andere een toename van ‘denkende’
en ‘lerende’ jobs. Naast de traditionele rol van het
aanleren van basisvaardigheden en het geven van
informatie moeten, steeds vaker, werknemers van
vandaag beschikken over denk-, communicatie- en
sociale vaardigheden op een hoger niveau (Lindbeck &
Snower 2000; Kagan 2005). Zelfstandigheid, creativiteit
en het vermogen tot reflectie en leren zijn essentieel
(Onderwijsraad 2003).
Kortom, onze werkomgevingen worden mobieler,
minder stabiel, complexer, meer gericht op teamwerk
en netwerking, grenzelozer, virtueler. Loopbaan,
kennis, jobinhouden, opleiding en vorming, kansengelijkheid
krijgen hierdoor nieuwe invullingen (Sierens
2007).
Tevens wordt op de hedendaagse arbeidsmarkt het
onderscheid tussen handenarbeid en hoofdarbeid
minder en minder relevant. Handenarbeid bevat nu
meestal ook hoofdarbeid: het onderscheid tussen denken
en doen lijkt te vervagen (Bossaerts et al. 2002). Dat
brengt met zich dat ook laaggeschoolde werknemers
niet ontsnappen aan de nieuwe eisen van de veranderende
economie.
Denkwerk is immers niet langer het voorrecht van
hoogopgeleide werknemers in hoogtechnologische
sectoren op de arbeidsmarkt. Relatief eenvoudige
beroepen in de diensten- en vrijetijdssector en technische
beroepen vereisen bijvoorbeeld meer en meer
vaardigheden in gebruik van ICT en informatienetwerken,
in het samenwerken met collega’s of het omgaan
met klanten. Dit zijn gewone basisvaardigheden
waarvoor je niet noodzakelijk een langdurige schoolse
opleiding moet volgen. Het is dus daarom niet zo
dat laaggeschoolden per definitie uit de boot van de
informatiemaatschappij in wording vallen. Laaggeschoolde
beroepen kunnen ook creatief, gevarieerd zijn
Over aanklampen, kOrt Op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik maken…
en voldoening geven. Ze hebben hun eigen waarde en
specifieke kwaliteitsnormen.
Naarmate de industriële productiewijze dominantie
verliest en een steeds groter deel van het werk als
dienst wordt gezien, veranderen ook de competentieeisen
van werkgevers ten aanzien van kortgeschoolden
en intreders op de arbeidsmarkt (Bossaerts et al 2002;
van Esch 2002;; Tillema et al. 2000; Geurts & Meijers
2006; Miller 2003; Taylor 2005; Weissberg 2005).
Werkgevers vragen meer en meer soft skills. Het
gaat om brede, niet-functionele beroepscompetenties
of ‘zachte sleutelcompetenties’ (Dunon et al. 2001):
in groep kunnen werken, sociale en communicatieve
vaardigheden, probleemoplossend vermogen, informatie
verwerven en verwerken, zelfsturing, verantwoordelijkheidszin,
reflectie, zelfsturing, flexibiliteit
en aanpassingsvermogen. Deze vaardigheden staan
hoog gerangschikt op het verlanglijstje van werkgevers
voor noodzakelijke kwalificaties, zelfs als het jobs voor
kortgeschoolden betreft.
Werknemers moeten tegenwoordig vooral ook over
een aantal persoonlijke vaardigheden beschikken om
hun werk goed te doen. Dat geldt bijvoorbeeld voor
een huisschilder. Hij of zij moet vanzelfsprekend
beschikken over de traditionele vakbekwaamheid die
ervoor moet zorgen dat het werk in technisch opzicht
prima voldoet. Echter, dat is niet genoeg, ook persoonlijke
vaardigheden zijn vereist. Werknemers en
werkgevers zijn het in grote lijnen eens over het belang
daarvan (zie onderstaande figuur). Opmerkelijk is
dat werknemers de persoonlijke vaardigheden boven
de traditionele vakbekwaamheid plaatsen (Geurts &
Meijers 2006).
36