Over aanklagen, kort op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik ...

activiteiten met jongeren geleidelijk opgebouwd in de
richting van werk. Vaak is er een eerste activeringsfase
van kennismaking of bewustwording waarbij de begeleider
binnen de groep een leerklimaat installeert. Er
wordt dan hoofdzakelijk in groep gewerkt binnen een
laagdrempelige, veilige context. De activiteiten situeren
zich veeleer in de vrijetijdssfeer en de component werk
is (nog) niet nadrukkelijk aanwezig. Het kan gaan om
sportactiviteiten, creatieve actie, werken met kleine,
afgebakende projecten en dergelijke meer (zie Ruelens
2004).
Travak 2 Kortrijk biedt bijvoorbeeld binnen haar
activeringsmodule een ruim activiteitengamma aan
waarvan jongeren naar keuze kunnen proeven. Zo leren
jongeren een engagement aangaan, maken ze kennis
met nieuwe materialen en activiteiten en leren ze
reflecteren op eigen werk en activiteit. Het gaat om ateliers
zoals dierenverzorging (kennismaking met de dierenwereld
en verzorging van dieren), hoeveactiviteiten
(het opzetten van een kruidentuin, brood bakken, kaas
maken, jam maken), buurtwerk (vrijetijdswerking die
opgezet wordt voor bewoners van de Venning), magic
(onderwerpen en vrijetijdsactiviteiten die aansluiten op
de leefwereld van de jongeren), Artuur: creatief atelier
(experimenteren met creatief materiaal) en creatieve
keuken (op een creatieve manier leren koken). Deze
activiteiten worden door het ‘Trainingscentrum’ (Kortrijk)
verzorgd.
In een paar projecten hebben de begeleiders ook een
tweedaagse in het weekend georganiseerd (Effect Brussel,
Vasva2 ). Dit werkt de groepsbinding en de motivatie
in de hand en betekent voor de jongeren toch wel
een confrontatie met henzelf. Bovendien kan men er
achteraf naar teruggrijpen door het verwerken van het
foto- of filmmateriaal in activiteiten te integreren.
Een van de implicaties van deze graduele opbouw
is evenwel dat men soms vrij lang wacht om te starten
met werkervaringsprojecten in authentieke contexten.
Het zogenaamde proefdraaien in een brugproject of
een reguliere werkplek wordt meestal pas in de laatste
fase, aan het einde van een voortraject ingepland. Het
geldt dan als een soort ultieme test, een ‘lakmoesproef‘
om na te gaan of de jongere echt wel klaar is om na al
die maanden (of weken) de overstap te maken.
In het project OP-stap gaat men uit van een ander
Over aanklampen, kOrt Op de bal spelen, grenzen verleggen en de klik maken…
concept. De organisatoren zijn de mening toegedaan
dat de introductie van expliciet arbeidsgericht werken
beter vroeg dan laat gebeurt. Het project wil de
jongeren ook niet langer begeleiden dan nodig en mikt
op een gemiddelde voortrajectduur van drie maanden.
De directe link met arbeid wordt op twee manieren
vormgegeven. Binnen de individuele begeleiding
organiseert men volgwerkdagen en binnen de groepswerking
wordt de Leeronderneming als methodiek
uitgeprobeerd (zie volgend praktijkvoorbeeld).
Tijdens de volgwerkdagen moeten de jongeren één
keer per maand een dag ‘meelopen’ met een volwassen
werknemer of een zelfstandige werkgever.
Het uitgangspunt van de boodschap ten aanzien van
de jongeren is niet ‘Wat willen jullie graag doen? We gaan
jullie oriënteren’, zo verklaart stafmedewerker Leen.
‘Wij zeggen tegen de jongeren: dat zijn concrete werksituaties.
Ga maar eens een dag kijken. Misschien is het iets voor
u en dan kunnen we daar naartoe werken. […] De jongeren
die dat doen hebben aanvankelijk veel schrik maar komen
enthousiast terug.’ (INT07).
Uiteraard vergt de organisatie van volgwerkdagen
een intensieve begeleiding: voorbereiding (de weg
kennen, hoe er geraken, openbaar vervoer, wie is je begeleider,
verzekering, handtekening ouders), evaluatie
achteraf, waarbij ook de beoordeling van de volgwerkdagbegeleider
(die ook een evaluatieformulier invult)
wordt meegenomen. De uitbouw van een netwerk van
werkgevers die begeleiders kunnen aanspreken op hun
‘burgerzin’ is eveneens een belangrijke voorwaarde. De
mogelijkheden zijn sterk afhankelijk van het netwerk
van de begeleider van het voortraject of dat van het
centrum. En de bedrijven moeten op voorhand goed
ingelicht worden over de doelgroep. De jongeren betekenen
immers weinig meerwaarde voor het eigenlijke
werk: het prestatieniveau van de jongeren ligt maar op
20% en je moet er als begeleider op de werkvloer ook
nog 20% tijd insteken.
De volgwerkdagen worden door de geïnterviewde
VT-begeleiders in ieder geval als een succes ervaren:
‘Gaan werken is een enorme eye-opener’ stelt VT-begeleider
in Woluwe Sara (INT10). Ook collega Maarten op
de locatie in Aalst is daarvan overtuigd: ‘Werken is nog
altijd de beste leerschool.’ (INT09). Af en toe levert het
meer op. Een van de jongeren werd bijvoorbeeld naar
86