Dromen - Jeugdboekenweek

Wij willen tieners stimuleren om te ontdekken wat boeken allemaal
te bieden hebben: informatie, een confrontatie met normen en
waarden, ontspanning, fantasie, emoties, humor, esthetisch genot.
Zo moeten ze hun eigen literaire voorkeuren kunnen voeden en
ontwikkelen. Het is onze bedoeling om tieners de liefde voor boeken
een beetje bij te brengen. Elke didactiek van jeugdliteratuur is
nutteloos als ze kinderen niet aan het lezen zet en houdt. De basis
hiervoor vormen een ruim aanbod aan boeken en een enthousiaste
begeleider.
Jan van Coillies gebruiksvriendelijke boek Leesbeesten en boekenfeesten
(Davidsfonds/infodok, 1999) biedt de begeleider praktische tips en
een rijke waaier aan werkvormen aan.Wij gebruikten dit boek als
uitgangspunt en inspiratiebron bij het selecteren van fragmenten en
het uitwerken van methodieken. Hieronder vindt u een fragment uit
het boek waarin Jan van Coillie de typische kenmerken van
adolescenten en hun leesvoorkeur toelicht.
‘Adolescentie (12-18 jaar)
De adolescentie is de overgangsfase tussen kindertijd en volwassenheid. Ze begint met de
ingrijpende lichamelijke veranderingen in de pubertijd.Wanneer ze eindigt, is minder
duidelijk. In onze moderne westerse wereld wordt volwassen worden uitgesteld. Jongeren
krijgen een periode waarin ze kunnen experimenteren en studeren voor ze belangrijke stappen
moeten zetten als een beroep of een vaste partner kiezen.
12+
De belangrijkste opgave tijdens de adolescentie is het zoeken naar een eigen identiteit.
De dramatische biologische veranderingen brengen veel pubers uit evenwicht. Ze zijn
onderheving aan sterke stemmingswisselingen en weten niet goed wat ze aan zichzelf hebben.
Uit een veelheid van invloeden moeten ze een eigen persoonlijkheid vormen.Vaak richten ze
zich op modellen als idolen, leeftijdgenoten of leerkrachten. Maar even vaak rebelleren ze.
Vooral de ouders en de school zijn het mikpunt. De invloed van leeftijdgenoten is bijzonder
sterk. Ze ontlenen aan de ‘peergroup’ heel wat opvattingen over de wereld en laten er zich in
hun gedrag sterk door beïnvloeden. Deze zoektocht naar een identiteit verklaart de
belangstelling van jeugdige lezers voor boeken waarin de jonge hoofdfiguur op zoek is naar
zichzelf. In deze boeken herkennen ze veel van hun eigen twijfels, wensen en emoties. Maar ze
worden er ook geconfronteerd met nieuwe ideeën en vinden er alternatieve oplossingen voor
hun problemen. Omdat elk boek weer anders is, leren ze ook relativeren.
Romans in dagboekvorm, die een heel directe inleving mogelijk maken, zijn bijzonder
populair. Jonge lezers beleven er als het ware van binnenuit hoe leeftijdgenoten omgaan met
moeilijke situaties en gevoelens.
Net als in de realiteit spelen vrienden en vriendinnen een belangrijke rol bij het zoeken naar
een eigen identiteit. Jongeren tussen twaalf en vijftien plaatsen boeken over liefde en
vriendschap op de tweede plaats, na avonturenverhalen, met een veel duidelijker uitgesproken
voorkeur bij meisjes.Wat de liefde betreft, gaat het meestal om prille verliefdheid en
voorzichtig experimenteren met seksualiteit.
Avonturenverhalen met veel actie zijn, vooral bij jongens, erg in trek. Soms spelen ze zich af in
exotische oorden, waar de held spectaculaire expedities onderneemt. Dichter bij huis ligt het
avontuur meestal in handen van een groepje jongeren dat door slimheid en moed een moeilijke
opdracht tot een goed einde moet brengen. Ook de combinatie van avontuur en sport blijkt op
deze leeftijd erg populair. Heel wat jonge lezers blijken tenslotte een voorkeur te hebben voor
realistisch verhalen waarin dieren een belangrijke rol spelen.
Spanning zoekt de tiener ook in verhalen met mysterie en magie. Griezelverhalen kunnen niet
griezelig genoeg zijn.
Op cognitief vlak ontwikkelt de adolescent het vermogen om abstract te denken. Hij kan zijn
denken losmaken van het hier en nu en kan redeneren, los van concrete ervaringen. Daardoor
kan hij ook hypothesen opstellen en verschillende mogelijkheden afwegen bij het oplossen van
een probleem. Hij kan zich ook steeds beter verplaatsen in verschillende standpunten en er
kritisch afstand van nemen. Deze vaardigheden zijn nodig om boeken met complexere
problemen aan te kunnen. In haar onderzoek stelde Rita Ghesquiere vast dat twaalfplussers
boeken over problemen duidelijk meer waarderen dan jonge kinderen. Ook hier is er een
opvallend verschil tussen jongens en meisjes.Van de meisjes spreekt 60% een voorkeur uit voor
het genre, van de jongens amper 20% In elk geval komen problemen rond scheiding, drugs,
weglopen van huis, adoptie of kindermishandeling in boeken voor adolescenten frequent voor.
De ontwikkeling van het abstract denken betekent ook dat de belangstelling voor het verleden
en de toekomst groeit. De leeftijd van elf tot veertien is dé fase voor het historische verhaal.
Auteurs als Thea Beckman, Johan Ballegeer of Paul Kustermans zijn populair bij de jeugdjury’s.
De meeste jongeren lezen toekomstverhalen in de eerste plaats omwille van de spanning. Deze
verhalen confronteren adolescenten echter ook met ethische vragen over de toekomst van de
mens en de aarde. Dit soort vragen komt ook aan bod in romans waarin milieuproblemen een
grote rol spelen. Dergelijke boeken duiken regelmatig op bij de bekroningen door jeugdjury’s.
De grotere inleving in het standpunt van anderen biedt ook kansen voor verhalen over andere
culturen. Opvallend is de sterke emotionele geladenheid in veel van deze boeken. Ze gaan over
onderdrukking en verzet of over straatarbeid en straatkinderen. Dergelijke boeken zijn
belangrijk voor de ontwikkeling van jongeren tot ruimdenkende persoonlijkheden.
Wat humor betreft, hebben veel jonge lezers op deze leeftijd een voorkeur voor het absurde, dat
de logica op zijn kop zet en op die manier doet nadenken over wat normaal of logisch is.’
Jan van Coillie
108 – Eerste en tweede middelbaar