Dromen - Jeugdboekenweek

Boek 1
Vader, moeder, ik en zij
Jürg Schubiger, ill. Rotraut Susanne Berner
Querido, 1999, p. 76-78
Over de auteur
De Zwitser Jürg Schubiger (1936) is filosoof en germanist. Hij werkte
als redacteur en uitgever, maar besteedt de laatste jaren het grootste deel
van zijn tijd aan het schrijven van romans en kinderboeken. Hij
thematiseert zijn eigen vertelkunst en maakt zo op een geraffineerde
manier duidelijk dat elke werkelijkheid een verhaal is en dat niemand
zonder verhalen kan. Die verhalen worden fascinerend, humoristisch en
wervelend verteld. Zijn kinderboek Toen de wereld nog jong was werd
bekroond met de Duitse Jeugdliteratuurprijs en met een Zilveren Griffel.
Over de illustrator
Rotraut Susanne Berner maakt veelgeroemde boekomslagen voor literaire
uitgevers en illustreerde kinderboeken van onder meer Toon Tellegen,
Sylvia Plath en Hans Magnus Enzensberger. Ze maakt ook haar eigen
prentenboeken en verhalen. In 1997 kreeg ze een Zilveren Penseel voor
haar prentenboek Het avontuur.
Over het boek
Dit is een familieverhaal over vader, moeder en het zusje (zij), over opa
en oma, de buren en de vrienden. De ik-figuur, een jongen van elf,
houdt schriftjes bij waarin hij vragen, gedachten en dromen noteert.
Deze schriftjes zijn genummerd van één tot acht. Het zijn niet zomaar
gedachten, hij bekijkt de wereld net even anders en zo komt hij tot
verrassende vragen als: ‘Waarom vallen de dingen uitgerekend naar
beneden? En hoe zit het met de aarde? Valt die ook? Waar was mijn zus,
toen ze nog geen beetje in de buik van mijn moeder zat? Welke bomen,
welke dieren ontbreken nog op de wereld? En hoe komen ze aan hun
naam? Wat gebeurt er als we liegen? Kloppen de woorden dan ook niet?’
Niet te verwonderen dat hij zich gaat afvragen: ‘Ben ik anders dan
anderen? Heel anders of maar een beetje anders?’
Hij bedenkt ook: ‘Echt oude mensen zijn anders, ze zijn een derde soort
naast kinderen en volwassenen.’ En: ‘Oude mensen hopen dat de dokter
hen op de been houdt. Bij opa werkt nog alles. Ik denk soms dat we nog
snel een beetje van hem moeten houden.’ Of nog: ‘Remi, die in onze
straat woont, past precies in zijn rolstoel. Maar hij zal nooit echt op
straat passen.’
Lees enkele van de vragen en je merkt dat je vanzelf gaat doordenken in
de trant van: zo had ik het nog niet bekeken.
Werken met het fragment
Voor het lezen
De kinderen zitten in groepjes van vier. Elke groep verzint zoveel
mogelijk tegenstellingen. (Tijdsdruk, bijvoorbeeld twee minuten,
verhoogt de efficiëntie.) Die tegenstellingen verzamelen ze op het bord
in twee kolommen.
Tegenstellingen die in verschillende groepen voorkomen worden
geschrapt. Welke groep houdt de meeste (dus de minst voor de hand
liggende) tegenstellingen over?
Je leest de informatie over de auteur en het boek. Je kunt even stilstaan
bij de vragen uit het boek. Eventueel kun je met een vragen- of
gedachteschrift starten.
Het fragment
Je leest de eerste alinea voor. Hieruit volgt een gesprek over juiste en
foute tegenstellingen:
Waarom kun je bij mama niets tegenovergesteld verzinnen en bij wit wel?
De tegenstellingen op het bord bekijk je samen kritisch en zuiver je uit:
zijn het echte tegenstellingen?
Met de overblijvende tegenstellingen maken de kinderen absurde zinnen,
bijvoorbeeld: ‘De witte muis zat op de schommel met de zwarte olifant.’
Vertrekkend van deze zinnen verzinnen de kinderen verhalen waarin
zoveel mogelijk tegenstellingen verwerkt zijn.
De kinderen lezen het fragment verder (in stilte) of je leest het voor.
Dan bekijken de kinderen de schilderijen die ze maakten bij het gedicht
‘Op een dag...’ opnieuw, zijn er raakpunten met dit fragment?
De kinderen zoeken zinnen uit het fragment die bij de schilderijen
passen, ze lezen ze hardop, motiveren hun keuze en schrijven ze bij het
betreffende schilderwerk.
Na het lezen
Door middel van vragen wordt het fragment systematisch (met staakwoorden)
en chronologisch heropgebouwd:
Wat was er toen ik geboren werd?
Hoe zag dat niets eruit?
Kun je een leegte voelen? Zien? Ruiken?…
Wat groeide er eerst?
Over het niet kloppen van de wereld verzinnen de kinderen
hypothetische antwoorden.
Verwerking
Zoals in het fragment en erna in het gesprek de wereld opgebouwd
werd, wordt nu een fantasiewereld getekend of geschilderd. De kinderen
zitten in een kring, ieder heeft een groot vel papier waarop ze iets
tekenen. Ze schuiven de bladen door en vullen de tekening verder aan.
Zo schuiven ze door tot de tekening weer bij de eerste eigenaar komt. Je
stimuleert hen het best tot het maken van abstracte tekeningen die vage
dingen voorstellen en dus meer suggereren. De kinderen verklaren de
tekening die voor hen ligt.
De ik-figuur houdt een vragenschrift bij, naar analogie daarvan kan er in
de klas gestart worden met een vragenschrift, individueel of klassikaal.
Elke week diep je één vraag, de VRAAG VAN DE WEEK, uit.
Andere boeken van Jürg Schubiger
Toen de wereld nog jong was, Ludion, 1996
Het meisje en het geluk, Ludion, 1997
Illustraties van Rotraut Susanne Berner
Toon Tellegen, Mijn vader, Querido, 1994
Hans Magnus Enzensberger, De telduivel: een hoofdkussenboek voor iedereen die bang
voor wiskunde is, De Bezige Bij, 1997
Franz Hohler, Als ik eens een wens mocht doen..., Querido, 2000
Wolfdietrich Schnurre, De prinses komt om vier uur: een liefdesgeschiedenis,
Querido, 2000
Andere boeken van Rotraut Susanne Berner
Haas en Hond: vriendschap op acht poten, Querido, 1998
Zesde leerjaar – 91