Staniłko-red.-Katastrofa-PDF

Instytut Sobieskiego, Warszawa 2012TWORZYMY IDEE DLA POLSKIIII Rzeczpospolita po 20 latach swojego istnienia nie zdołała rozwiązać podstawowegoproblemu związanego z organizacją państwa, o którym pisał cytowany na wstępieMadison. Mianowicie, ani nie stworzono skutecznych narzędzi umożliwiających „rządowinadzór nad rządzonymi”, ani nie zbudowano skutecznych mechanizmów zmuszającychów rząd do „kontrolowania samego siebie”. Przyczyny tego stanu rzeczy mającharakter strukturalny, powstały w konsekwencji „utraty momentu konstytucyjnego” 3 ,kiedy to w roku 1989 i na początku lat dziewięćdziesiątych o podstawach ustrojowychIII RP decydowały przede wszystkim partykularne interesy dominujących wówczas środowisk,a nie wzgląd na budowę sprawnego i nowoczesnego państwa 4 . Następna szansana „moment konstytucyjny” pojawiła się przy końcu rządów SLD po 2003 roku wrazz towarzyszącymi temu hasłem budowy IV Rzeczpospolitej.I. Przed katastrofą„Polityzacja” słabej koordynacji wizyty w Katyniui jej systemowe przyczynyFakty ujawniane w związku z katastrofą 10 kwietnia 2010 roku odnoszą się nietylko do łamania zasad i procedur, ale przede wszystkim informują o ich braku, co maswoje głębsze, systemowe przyczyny. Zarówno podczas przygotowań do wizyty PrezydentaRP w Katyniu, jak i po tragedii na lotnisku w Smoleńsku, mieliśmy do czynieniaz działaniami ad hoc, nierzadko chaotycznymi i w znacznym stopniu podyktowanymibieżącymi interesami poszczególnych osób zasiadających w rządzie i podległychim urzędników i funkcjonariuszy. Improwizacja i pierwszeństwo dla decyzji podyktowanychpartykularnymi interesami były możliwe wskutek braku podporządkowaniaprocesów informacyjno-decyzyjnych jasno określonym regułom, wynikającymz instytucjonalnego ładu. Brak reguł i nieład instytucjonalny utrudnia kontrolę,przez co rozmywa odpowiedzialność za zaistniały stan rzeczy, premiując specyficzny„spryt” polegający na zaspokajaniu doraźnych potrzeb przełożonych i wpływowychgrup interesów. Pozwala to decydentom utrzymywać się na stanowiskach bezkonieczności podejmowania naprawy źle funkcjonujących struktur.Powyższe znalazło swoje odzwierciedlenie w nieprawidłowościach przy organizacjizabezpieczenia wizyty Lecha Kaczyńskiego w Katyniu. Na podjętych wówczasczynnościach organizacyjnych niewątpliwie zaważyło dążenie ze strony stojących naczele administracji rządowej, politycznych przeciwników Prezydenta, do blokowaniaprowadzenia przez niego aktywnej polityki zagranicznej. W działaniach tych, obokpublicznego dezawuowania jego inicjatyw (również przy politycznej współpracyz innymi państwami), nie wahano się sięgać po szykany administracyjne.56Katastrofa.Bilans dwóch lat.