Staniłko-red.-Katastrofa-PDF

Instytut Sobieskiego, Warszawa 2012TWORZYMY IDEE DLA POLSKI• wartości (pojednanie – Lisicki 2010; Terlikowski 2010b; republikanizm, patriotyzm– Smolar 2010; śmierć – Bielik-Robson 2010a, 2010b; TokarskaBakir 2010; dojrzałośćobywatelska – Gawin 2010).Zaskakuje fakt, że wśród wymienionych wyjaśnień mało jest takich, które posługująsię językiem teorii. Mimo że wiele z wymienionych diagnoz formułowali badaczespołeczni, czynili to jako osoby publiczne, a nie naukowcy właśnie. Można jednak wskazaćna najciekawsze próby. Agata Bielik-Robson (2010a, 2010b) zaproponowała na przykładanalizę psychoanalityczną, odwołującą się do Freuda z Totemu i tabu. W tej perspektywieLech Kaczyński jest „uosobieniem totemicznego Ojca, a zarazem symbolem przeszłości,którą Polacy zdecydowali się odesłać do lamusa, by wreszcie móc zacząć uczestniczyćw normalnym życiu zachodniej cywilizacji. (…) Ojciec reprezentuje archaiczny typ władzysuwerennej, tłumiący wszelki odruch wolności u swych dzieci. Synowie, aby wkroczyćna drogę emancypacji i cywilizacji, muszą dokonać »mordu na Ojcu«, zarazem jednak pozostajew nich nieusuwalne poczucie winy z aktem tym związane. (…), [większość Polaków]rzeczywiście »zabiła Ojca«, który nie pozwalał im żyć. Niech umarli grzebią swoichumarłych – Polacy tymczasem wybrali życie” (Bielik-Robson 2010b). Perspektywę socjologicznąw najbardziej rygorystyczny sposób zastosował Antoni Sułek (2010). Badacz ten odwoływałsię w szczególności do pojęcia rytuału, świętości i bohatera narodowego, zastosowanegoprzez Stanisława Czarnowskiego do opisu narodotwórczego kultu św. Patryka w Irlandii.Z kolei Paweł Kuczyński (2010), czerpiąc z innych tradycji socjologicznych, w analiziemobilizacji społecznej skorzystał z teorii ruchów społecznych. Wreszcie, inspirujące ujęcieantropologiczne zaprezentowała Joanna Tokarska-Bakir (2010), opierając się na koncepcji„dramatu społecznego” i liminalności Victora Turnera.Mimo wielu zalet przywoływanych wyżej wyjaśnień, mimo nawet niekwestionowanejwyższości perspektywy teoretycznej, żadne z nich nie jest wolne od pewnychmankamentów.Po pierwsze, istnieje tendencja do skupiania uwagi na jednym aspekcie: indywidualnym,społecznym lub metafizycznym. Metafizycy abstrahują od empirii,a empirycy – od wartości czy filozoficznych kategorii. Co więcej, ta tendencja reprodukujesię na każdym z poziomów. Jeśli na poziomie metafizycznym dostrzega się demonizm,nie dostrzega się działania Boga. Jeśli ktoś widzi w mobilizacji społecznej wynikemocji, nie dostrzega wartości. Jeśli zaś widzi wartości, to dostrzegając wartości pozytywne(republikanizm), nie dostrzega negatywnych (kult śmierci). Jeśli ktoś twierdzi,że Polakami „manipulowały media”, pomija udział polityków z obozu politycznegozmarłego prezydenta. Jeśli zaś dopatruje się w tych ostatnich działaczy, którzy na żałobiezbijali „kapitał polityczny”, nie będzie zwracał równie bacznej uwagi na media.Katastrofa.Bilans dwóch lat. 89