Staniłko-red.-Katastrofa-PDF

Instytut Sobieskiego, Warszawa 2012TWORZYMY IDEE DLA POLSKIPo drugie, powyższe wyjaśnienia są bardzo lokalne, to znaczy nie obejmują całejtrajektorii sakralizacji Lecha Kaczyńskiego, lecz skupiają się na jej wybranym aspekcie.Na przykład Joanna Tokarska-Bakir (2010) zajmuje się żałobą, „karnawałem smutku”i procesem „uświęcenia” prezydenta po śmierci, pomijając kwestię jego „profanowania”przed katastrofą. Ten aspekt nie staje się również obiektem refleksji Agaty Bielik-Robson(2010a, 2010b), mimo że autorka zauważa, że Lech Kaczyński został poddany rytualnemumordowi przez (większość) Polaków. Nie wyjaśnia jednakowoż, jaki charakter miałów mord i co do niego doprowadziło. Choć Antoni Sułek (2010) pisze o procesie wynagradzaniaprezydentowi po jego śmierci krzywdzących opinii, nie jest ów proces wmontowanyw główną, Durkheimowską narrację teoretyczną.Po trzecie, większość wyjaśnień ma charakter wyjaśnień ad hoc. Nie wynikająone z pogłębionego namysłu nad rzeczywistością społeczną, lecz powstają pod wpływemchwili. Nawet analizy teoretyczne nie są od tego do końca wolne. Zarówno Tokarska-Bakir(2010), jak i Bielik-Robson (2010a, 2010b) łączą analizy teoretyczne z wyjaśnieniamiad hoc. W pierwszym przypadku teoria dramatu społecznego łączy się z przypisaniemPolakom „nieprzystosowania do życia” i „fantazji o zemście”. W drugim przypadkuzaś Freud łączy się z metafizyką Tanatosa i demonizmem.Z tych trzech powodów powyższe wyjaśnienia są nie tyle nieprawdziwe, ile niepełne.Widzą jedynie część rzeczywistości, ale całość zakrywa niewiedza. Konsekwencjątego jest ich ukryty (albo jawny) wartościujący charakter. Jest rzeczą oczywistą – widaćto na przykładzie analiz Bielik-Robson i Tokarskiej-Bakir – że nauka możesłużyć nie tyle definiowaniu, opisywaniu i wyjaśnianiu rzeczywistości społecznej,ile jej ocenianiu. Wydaje mi się, że we wspomnianych przypadkach podstawowym odruchemjest negatywna ocena (własna: Bielik-Robson; cudza: Tokarska-Bakir), któranastępnie pełni funkcję struktury sterującej wyjaśnieniem. W takiej sytuacji teoria jestparawanem, pojawia się nie dlatego, że chcemy coś lepiej zrozumieć, ale dlatego,że chcemy naszym początkowym ocenom nadać naukowy sztafaż.Rene Girard: perspektywa socjo-teologicznaW niniejszym tekście chciałbym zaproponować teorię, która będzie od powyższychmankamentów przynajmniej częściowo wolna. Po pierwsze, uwzględni zarównowymiar metafizyczny, jak empiryczny. Po drugie według mnie ujmie w jednejnarracji dwie fazy: profanowanie i sakralizację Lecha Kaczyńskiego. Po trzecie,nie będzie teorią ad hoc. Tego typu kryteria spełnia według mnie teoria kozła ofiarnegoRene Girarda.90Katastrofa.Bilans dwóch lat.