Staniłko-red.-Katastrofa-PDF

Instytut Sobieskiego, Warszawa 2012TWORZYMY IDEE DLA POLSKIJeden z ważnych polityków PO urządził na przykład konkurs na znalezienie dziesięciuróżnic między braćmi, a inny pół żartem, pół serio tłumaczył obawę przed nimitym, że „jest ich dwóch”. Może wyglądać to na niewinne uwagi, ale właśnie takie niewinnei nieważne komentarze uruchamiają mechanizm ofiarniczy i mają swoje ukryteanalogie w archaicznych kulturach. W kulturach pierwotnych panuje powszechna,„religijna fobia bliźniąt”, która prowadzi do oskarżeń o groźne epidemie, tajemniczechoroby, nieporozumienia między bliskimi, upadek rytuałów, gwałcenie zakazów(Girard 1993: 79), a w ostatecznym rachunku do rytualnego mordu bliźniąt (Girard2006: 83). Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ nie można ich odróżnić, i stają się niejakosymbolem „odróżnicowania” społeczeństwa, a więc jego głębokiego kryzysu (Girard1993: 87). Tym samym „wydają się zapowiadać największe niebezpieczeństwo,grożące społeczności prymitywnej: ślepą przemoc” (Girard 1993: 78).Nie jest również przypadkiem, że nagminnie wytykano Lechowi Kaczyńskiemu niskiwzrost i brzydotę („kartofel”). W wyniku tego typu operacji prezydent zaczynał więc przypominać„mitologiczne monstrum”, w którym „strona »fizyczna« i »moralna« są nierozdzielne” (Girard1987: 53). Wskazywanie na fizyczne ułomności jednocześnie sugerowało ułomności moralne(„Prezydent może być niski, ale nie może być mały”). Śmiano się również z nazwiska prezydenta(„Kaczory”, „dwugłowa kaczka”). Tym samym, choć w sposób żartobliwy i ironiczny,systematycznie go dehumanizowano, powielając przy tym nieświadomie archaiczny motywistot, które stają się niebezpieczne dla wspólnoty, gdyż zawieszają granicę między tym,co ludzkie, a tym, co zwierzęce. W archaicznych wspólnotach zaś „stanowi to najistotniejsząi najbardziej spektakularną dominantę mitologicznej monstrualności” (Girard 1987: 74).Podobny charakter miały z pozoru nieznaczące przejęzyczenia prezydenta (np.„Irasiad” i „Borubar”). Albowiem „język – jak podkreślał Girard – jest najpewniejszymwskaźnikiem »bycia z« (…) Ktoś, kto ma akcent, jakikolwiek akcent, zawszejest kimś, kto nie jest stąd” (Girard 1987: 224). Wystarczyła więc drobna pomyłkaw wymowie, aby wyciągnąć wniosek, że prezydent „nie jest stąd”, że „nie jest naszymprezydentem”.Na podobnej zasadzie przypisywano Lechowi Kaczyńskiemu zmyślone bądźrzeczywiste choroby. Jeden z jego adwersarzy mówił wprost, że prezydent jest „półżywy”,że jest „trupem na wrotkach”. W trakcie kampanii wyborczej w 2007 rokuoskarżano go wespół z bratem o „nekrofilię polityczną” (polegającą na zbijaniu kapitałuna śmierci Barbary Blidy). Tego typu oskarżenia w społeczeństwach prymitywnychbyły zaś bardzo niebezpieczne. Panicznie bano się bowiem tych, którzy przekraczaligranicę między życiem a śmiercią. „Żywy trup” był niezwykle groźną figurą(Girard 1987: 246).96Katastrofa.Bilans dwóch lat.