Staniłko-red.-Katastrofa-PDF

Instytut Sobieskiego, Warszawa 2012TWORZYMY IDEE DLA POLSKIRolę „kapłana”, przywódcy archaicznej, agresywnej wspólnoty przejmujedziś „błazen” (zob. Kołakowski 1989: 161–180), a rolę przemocy fizycznej –śmiech. Tak jak przed wiekami dokonywano fizycznej eliminacji ofiary, tak dziśdokonuje się eliminacji symbolicznej, korzystającej z komizmu, który stał się„rodzajem broni” (Żygulski 1976: 117). Jego obiektem są te same cechy, któreprzyciągają przemoc. „Każda sztywność charakteru, umysłu, a nawet ciała, będzieczymś podejrzanym dla społeczeństwa, bo jest przypuszczalną oznaką jakiejśsłabnącej siły, która chciałaby usunąć się od centrum społeczeństwa, bo jest – słowem– objawem ekscentryczności, (…) a śmiech [jest] jej skarceniem” (Bergson,za: Żygulski 1976: 7). Podobnie jak przemoc, komizm wymyka się spod kontroli.„Z chwilą gdy dopuszczamy możliwość przekształcenia istniejących i uznawanychza ważne treści, otwieramy na oścież możność krytyki wszystkiego, krytyki nieliczącejsię z niczym, bezwzględnej, niekończącej się, burzącej wszystko, aby w zamiannic nie postawić” (Bystroń, za: Żygulski 1976: 8). Wreszcie, tak jak grupowe zabójstwodla społeczeństw pierwotnych, tak dziś śmiech reguluje działanie wspólnoty,„osłabia napięcie nieuniknienie powstające w działalności politycznej, służy integracji,nieraz ośmieszając” (Żygulski 1976: 117). Wspólnota śmiechu jest wspólnotąo olbrzymiej sile jednoczącej analogicznej do siły zbrodni.Pierwsze przekształcenie prześladowczeRozpocznijmy od stereotypu kryzysu. Ideologia narodowa wyznawana przezobóz twórców PiS jest ideologią moralną (jej podstawowe hasła: „moralna rewolucja”i „IV RP” miały właśnie taki wydźwięk) i znajduje się w konflikcie z ideologiąodwołującą się do jedności, wyznawaną na przykład przez PO („rządy miłości”).Zgodnie ideologią PO, którą za Jadwigą Staniszkis możemy nazwać nominalistyczną,Polacy stanowią wspólnotę homogeniczną, liczną i zjednoczoną– której wszyscy członkowie pozostają sobie równi. Polakiem się jest albo się nimnie jest. W związku z tym Polaków należy łączyć, a nie dzielić. Konkurencyjnewyobrażenie, czyli ideologia PiS – odwołując się znów do Jadwigi Staniszkis:bliższe duchem tomizmowi – przedstawia Polaków jako wspólnotę heterogeniczną,której członkiem można być w większym lub mniejszym stopniu,w zależności od tego, czy jest się moralnym i zaangażowanym, zgodnie z danąkoncepcją moralności i zaangażowania. Polskość staje się wtedy stopniowalna:Polakiem jest się bardziej lub mniej. W języku psychologii poznawczej powiedzielibyśmy,że nominalistyczna ideologia narodowa buduje kategorialną wizjęnarodu, a ideologia tomistyczna – wizję prototypiczną.Katastrofa.Bilans dwóch lat. 93