Untitled - Stichting Papua Erfgoed

plichtingen aan familieleden en politieke vrienden, door afhankelijkheid
van pressie-groepen van allerlei aard en door de noodzaak de kiezers te
vriend te houden. De taak van een koloniale gouverneur was niet altijd
eenvoudig; ik weet daar iets van uit persoonlijke ervaring. Zij was echter
heel wat minder gecompliceerd dan die van een minister in een nationale
regering, die in veel hoger mate afhankelijk is van politieke gunst
en persoonlijke relaties.
Het komt op die elite wel aan. Gelukkig het land, waar de bestaande
elite breed genoeg was om de voornaamste posten in te nemen. Een
merkwaardig voorbeeld van een ernstig manco op dit punt biedt de
zelfstandig wording van Belgisch Kongo, merkwaardig omdat juist in
Belgisch Kongo meer aan algemeen lager- en vakonderwijs was gedaan
dan in andere Afrikaanse koloniën. 2 De Belgische regering is echter bij
haar onderwijs-poltiek uitgegaan van de gedachte, dat het onderwijs
aan de massa moest worden gebracht en elite-vorming diende te worden
tegengegaan, welke een kleine groep van bevoorrechten uit de massa zou
uitlichten en ontwortelen. Het beeld van de 'évolué', dat men van elders
kende, lokte niet. Wij behoeven hier niet in discussie te treden over de
vraag of hier ook machtspolitieke overwegingen achter staken. De redenering
is op zichzelf zo vreemd niet; de situatie van de eenzame intellectueel
is die van een 'displaced person' in eigen land en te midden van
eigen volk. De politiek elite-vorming te vermijden loopt echter te pletter
op een denkfout. Een elite heeft men altijd, wat men ook doet of niet
doet. Het verschil is alleen, dat men, het Franse of Britse voorbeeld volgend,
beschikt over een (kleine tot zeer kleine) elite op academisch niveau,
terwijl men in Belgisch Kongo een elite had op mulo-niveau, op
zijn best op dat van een 5-jarige HBS. Wanneer het erom gaat een land
te besturen, maakt dit een ontzaglijk verschil, gelijk ook wel gebleken
is uit de moeilijkheden die volgden.
Niet minder belangrijk is, dat de machtsovername geschiedt op een
zodanige wijze, dat de werkelijke elite inderdaad aan bod komt. Dat is
de tragiek geweest van de gebeurtenissen in Indonesië, waar de Japanse
capitulatie de intellectuele achterban aan de macht hielp, de groep van
revolutionairen, wier dissatisfactie groot genoeg was om met elan te
vechten, maar slechts ten dele voldoende gerijpt om straffe leiding te
geven aan de economische en staatkundige ontwikkeling, een gebeuren,
dat te tragischer is, omdat daartoe capabele figuren er wel waren, maar
de kans niet kregen hun gaven te ontplooien of na korte tijd hun pogin-
109