Untitled - Stichting Papua Erfgoed

staatkundig bewustzijn der nieuwe staten, die op een steviger fundament
zijn gebouwd dan dat van verzet alleen. Daarmee zijn het verzet en
de koloniale onderdrukking niet ontkend of gebagatelliseerd. Integendeel,
de onderdrukking hielp het verzet aan een rationele grond. Maar
het verzet stak dieper, had positiever basis dan onderdrukking alleen.
Men wilde zichzelf zijn. De klachten over onderdrukking konden eerst
algemeen en heftig worden toen die positieve grondslag van staatsburgerschap
er was. Voor die tijd is er vaak veel kwalijker onderdrukking geweest,
zonder dat zij tot algemeen verzet leidde. De geschiedenis der
Molukken levert daarvan menig merkwaardig voorbeeld en juist daar
vond men een grote mate van verbondenheid met de koloniale overheid,
een neiging tot identificatie, die elders ontbrak. Wat later als bewijs van
onderdrukking wordt aangevoerd is in de tijd, waarin ze plaats greep,
vaak minder heftig ervaren dan het nageslacht beweert. Het is natuurlijk
nooit moeilijk de mensen verhalen van onderdrukking te ontlokken,
welke een rechtvaardiging vormen voor verzet en ressentiment. Men
maakt echter ook we! eens iets anders mee. Zo herinner ik mij met verbazing
de opgewektheid waarmee een Serans bestuurs-assistent - hij is
later hoog op de ambtelijke ladder opgeklommen - mij vertelde hoe het
kwam, dat hij geen radja kon worden van het kleine landschap, waar hij
thuis hoorde. Toen de Compagnie zich daar vestigde, was zijn grootvader,
de radja, in verzet gegaan. Dat was niet erg, maar toen het dorp
werd aangevallen had grootpapa, die een goed schutter was, de kolonel
dood geschoten en dat had hij natuurlijk nooit moeten doen! Geen spoor
van rancune in zijn verhaal. Zij was er ook niet in zijn later leven. Hij was
een man, die het Nederlands-Indische Gouvernement met grote wijsheid
en loyaliteit gediend heeft, een man ook, die mij een aantal voortreffelijke
lessen gegeven heeft, waarvoor ik hem dankbaar ben. Ik was jong
ambtenaar en zijn baas, hij een oudere vriend en een raadsman, een 'oom.'
Het ontbreken van rancune, terwijl er voor haatgevoelens reden te
over was, heeft mij ook getroffen bij de Kapauku van de Wisselmeren.
Zij waren in verzet gegaan, vooral omdat zij bezwaar hadden tegen een
moderne rechtspleging die rechtstreeks inging tegen de rauwe willekeur
waarmee de lokale leiders te werk gingen bij de bestraffing van
wangedrag van hun onderhebbenden, in het bijzonder van hun vrouwen.
Een heftige opstand volgde, die niet dan met moeite kon worden onderdrukt
en waar enige malen hard bij gevochten is. Een jaar later is een
verzoeningsfeest gevierd, waarbij de opstandelingen van weleer zich op
98