Untitled - Stichting Papua Erfgoed

willekeurige regelmaat. Wij kunnen het ook zo stellen, dat onze cultuur
ons in hoge mate tot tweede natuur is geworden. Zo vinden wij het natuurlijk
om onze waarnemingen zoveel mogelijk in getallen uit te drukken,
zodra het gaat om de aanduiding van oppervlakten, inhouden, gewichten
of tijdsduur. Tal van volken doen dat niet, zouden het niet eens
kunnen, omdat in hun taal de daarvoor geëigende telwoorden en andere
woorden ontbreken.
Taal levert de meest overtuigende voorbeelden van het nauwgezet
volgen van regels van welker bestaan wij ons niet of nauwelijks bewust
zijn. Wij volgen nauwkeurig de regels van klankwetten en grammatica
zonder ons een ogenblik bewust te zijn, dat wij regels volgen. We behoeven
het bestaan ervan zelfs niet te vermoeden om onze moedertaal
zonder fouten te spreken. We kunnen ook wel eens twijfelen aan wat de
correcte wijze van zich uitdrukken is en dan doen we een beroep op wat
we ons taalgevoel noemen. Er bestaat natuurlijk geen taalgevoel in de zin
van een specifieke, op taalgebruik afgestemde emotie. Het woord gevoel
refereert hier niet aan een emotie, maar aan een vaagheid, het bewustzijn
van het bestaan van een regel, die we niet onder woorden kunnen
brengen. Zulke vage regels vindt men ook buiten het taalgebruik. Zo
laten we ons weer door zulk een geheimzinnig gevoel leiden, wanneer
we iemand voorstellen elkander te tutoyeren. Daar zijn geen regels voor
te geven; dat hangt van de persoon af, zegt men dan, maar men bedoelt,
dat de regels zo subtiel zijn, dat wij geen kans zien ze te formuleren. En
toch lukt het ons, om grove fouten te vermijden.
In grote lijnen handelen wij in overeenstemming met de eisen onzer
cultuur. De psychiater Fromm, sprekende over de industriële revolutie,
heeft erop gewezen, dat die gehele revolutie onmogelijk geweest zou zijn,
indien er in Engeland toen niet een generatie van mensen geleefd had met
al die werklust, die overgave aan taken, die nauwgezetheid en toewijding,
welke voor de opbouw der industrie onder die omstandigheden onontbeerlijk
waren. 'Men have to be conditioned in such a way that they want
to act as they have to act, and at the same time find gratification in
acting according to the requirements of their culture.' 18 Men kan het
ook anders zeggen: de persoonlijkheid van het individu is zo gevormd,
dat zij de haar eigen uitdrukking vindt in de vormen der cultuur.
Wij zitten hiermee in een veld van moeilijkheden. Voor ons is persoonlijkheid
een begrip om het verschil aan te geven tussen individuen, ook
en vooral tussen individuen van dezelfde cultuur - de onze. Moeten wij
27