Untitled - Stichting Papua Erfgoed

die in deze ideologie de uitdrukking van zichzelf vond? Onze uiteenzettingen
over cultuur doen het laatste vermoeden, doch voor wij hieraan
verdere uitwerking geven, dient nog een ander voorbeeld ons een
ogenblik bezig te houden, nl. het Japanse.
Recente studies van Bellah en Dore 3 hebben duidelijk gemaakt, dat
onder het Tokugawa shogunaat, dat aan de Meji periode voorafging,
reeds de krachten gevormd waren, welke de verklaring bieden voor het
'Wïrtschaftswunder' dat zich daar na de wisseling van regime voltrok.
De ethiek van de door het Confucianisme sterk beïnvloede Shinto-religie
legt grote nadruk op loyaliteit en toewijding aan de arbeid. Opmerkelijk
is, dat in de religie schuldbesef in het geheel niet die grote plaats
inneemt, die het Calvinisme kenmerkt en die - gezien de praktijk van
het schuldbelijden - ook in het Communisme wordt aangekweekt. Ook
in de nieuwere Japanse religies, die vooral na de laatste oorlog opbloeiden,
speelt schuldbesef een geringe rol. Levensaanvaarding en levensblijheid
staan er op de voorgrond. De rol, die daarnaast ook de belangstelling
voor dingen en het maken van dingen speelt, was eerder reeds voorwerp
van bespreking. 4 Japan werd daar genoemd als voorbeeld van geslaagde
acculturatie en daar is reden voor. Reizende door Japan trof het mij
hoe door en door de mensen echt Japanners gebleven zijn en tegelijk
opvallen niet alleen door hun verrassende nijverheid - ze zijn altijd
bezig - maar ook door hun inventiviteit. Wanneer men op het platteland
een boerenwoning bezoekt, is die sober, zindelijk en typisch Japans.
Men zit op matten, geheel op zijn Japans. Maar er is ook lectuur, een
televisie-toestel, een radio, een wasmachine en op het erf vindt men nog
allerlei kleine machines voor de landarbeid, voor het hullen van rijst en
dergelijke. Op het dak ligt een grote, platte plastic zak met water, die
door een buis verbonden is met de keuken. De zon warmt het water,
zodat men 's zomers overdag nooit zonder warm water zit, waarvan de
temperatuur tot 8o°C kan oplopen. Waterleiding en elektriciteit vindt
men overal, men heeft die niet alleen, maar men leeft ermee. Materieel is
het sober en toch welvarend. Het is zindelijk en heeft eigen stijl.
De hier gekozen voorbeelden maken duidelijk, dat de relatie tussen
ideologie en een voor succesvolle industrialisatie gunstige mentaliteit en
arbeidslust allerminst éénduidig is. De ideologieën lopen sterk uiteen;
het voornaamste punt van overeenkomst is het arbeidsethos, dat bij alle
overeenkomstige trekken vertoont. Dit ethos vindt in die ideologie
steun, dat is duidelijk. De conclusie echter, dat het arbeidsethos pro-
135