Untitled - Stichting Papua Erfgoed

maanden uit te zitten. Binnen enkele weken was hij dood. Beri-beri in
de hartstreek. Ik had dit kunnen weten.
Gevallen als zo juist beschreven zijn ook van elders bekend. Zij zijn in
hun effect volledig vergelijkbaar met het gevolg van de overtuiging betoverd
te zijn. Er is echter wel een massief geloof in toverij voor nodig om
dït effect te bewerken. Wat is de oorzaak van die grote gevoeligheid,
niet alleen voor de overtuiging betoverd te zijn, maar ook voor de depressie
welke het gevolg is van opgesloten te zijn en zelfs voor de 'peptalk'
van een controleur, die zijn slachtoffers komt vertellen, dat ze het
hun familie niet aan kunnen doen dood te gaan ? Er is kennelijk gevoeligheid
naar twee richtingen, naar op voor ons vreemde wijze sterven en
naar op voor ons even vreemde manier genezen. De medicijnman is niet
eenvoudig een oplichter; hij geneest ook mensen. Een prachtig voorbeeld
van dit genezend effect van het geloof is een aantal jaren geleden
opnieuw naar voren gehaald door Lévi-Strauss, die zijn verhaal ontleende
aan het veldwerk van Boas. Het betreft het verhaal van Quesalid, een
Indiaan, die medicijnmannen voor oplichters hield en, om dit te bewijzen,
zich in hun kunst liet inwijden. 6 Hij paste de methode, die hij geleerd
had, toe en tot zijn niet geringe verbazing werd de patiënt beter.
Dat herhaalde zich. Hij overtroefde andere medicijnmannen en hij eindigde
daarmee, dat hij in zijn eigen methode geloofde en alle van de zijne afwijkende
methoden, welke door andere medicijnmannen toegepast werden,
als bedrog verwierp. Het effect bewees hem, dat zijn methode goed
was.
Men kan ter verklaring van dit alles stellen, dat deze heden meer suggestibel
zijn dan wij, maar dat is een verschuiving van de moeilijkheid.
Waarom zijn zij meer suggestibel? En hoe komen zij aan de rare praktijken,
die die suggestieve invloed uitoefenen? Die praktijken zijn soms
verbazingwekkend. Ik zal nooit de medicijnman vergeten, die een steen
uit de buik van zijn kind gehaald had. Hij liet die vol trots zien. Het
bloed zat er nog aan, vertelde hij mij, op een paar kleine, bruine vlekken
wijzend. Ik kende de methode; onder het prevelen van spreuken wordt de
patiënt gemasseerd tot de medicijnman ineens een steen in zijn hand
vindt, die de ziekte voorstelt. Die steen heeft de medicijnman zelf meegebracht,
maar dat laatste zal hij nooit toegeven. Mijn medicijnman deed
het in ieder geval niet en de getuigen van de operatie ook niet. Na een
uur van betogen mijnerzijds hielden zij nog strak en stijf vol, dat de steen
uit de buik van het kind was gekomen. Men raakt geneigd te geloven,
48