Untitled - Stichting Papua Erfgoed

Plas oms in november 1945 op een eerste bijeenkomst na onze verlossing
uit gevangenschap in Batavia begroette: 'de heren moeten er maar rekening
mee houden, dat het zachtmoedigste volk ter wereld* verkozen
heeft niet langer zachtmoedig te zijn.'
Het snelle en universele verloop der dekolonisatie spot met alles wat
wij geleerd hadden: met ideeën van geieide verandering, van langzame
maar gestadige ontwikkeling, zoals de evolutieleer die predikt. Een volk
moet voorbereid worden voor zelfstandigheid; daar waren wij als koloniale
ambtenaren jaren lang mee bezig geweest en die taak was bepaald
onvoltooid. Er was, zo op het oog, geen reden voor zulk een verbitterde
opstand. Na 1920 was overal het koloniaal bestuur afgestapt van de gedachte,
dat een kolonie een wingewest behoort te zijn; in Nederland
zelfs al eerder. De idee van koloniale taak was in de plaats gekomen van
koloniale exploitatie. De bewoners van het land werden opgeleid en
overal in toenemende mate in het bestuur ingeschakeld. Alles ging gestadig
vooruit en het interne zelfbestuur nam steeds wijdere vormen aan.
Dat India zelfstandig werd, lag in de rede. Daar was men het verst. Maar
Indonesië, Burma en kort daarop zelfs Afrika! Hoe kon dat alles als in
één adem doorgaan, terwijl er toch een hemelsbreed verschil bestond in
ontwikkeling tussen een land als India en een willekeurig gebiedsdeel in
Zwart Afrika? Uit onderdrukking laat het verloop van zaken zich niet
verklaren. Nooit was de harde hand van de koloniale meester zo zacht
geweest. Maar terwijl de verovering der koloniën met kleine.en voor
moderne begrippen slecht uitgeruste legers tot stand was gekomen en
tientallen, ja honderdtallen jaren orde en rust met een onnozele gewapende
macht gehandhaafd waren, bleek nu een tienvoudige macht uitgerust
met een honderdmaal zo sterke vuurkracht niet in staat de opstand
tegen het koloniaal gezag neer te slaan. Modern uitgeruste legereenheden
konden elke doormars forceren, maar het baatte hun niet. Zij
marcheerden als door boter; achter hen sloten zich weer de gelederen
van het verzet. Waarom?
Met rationalistische verklaringen komt men niet zo heet veel verder.
Een van de merkwaardigste ervaringen is, dat bij alle gruweldaden die
er bedreven zijn, zo veel persoonlijke vriendschappen bleven bestaan.
Ondanks bittere tegenstellingen op politiek gebied bleven Nederlanders
en Indonesiërs, die in die strijd volmaakt tegengestelde standpunten
innamen, vriendschappelijk met elkander omgaan, zodra zij elkander op
* Zo had Multatuli de Javaan gekarakteriseerd in de Max Havelaar.
91