Untitled - Stichting Papua Erfgoed

soortgelijke leugens bezondigen wilde, maar niettemin iets wilde doen.
Hij kreeg het wonderlijke advies zijn dadels aan te prijzen met de kreet:
'de dadels van Hasan zijn groter dan ze zijn.' Uiteraard ook een leugen,
maar een leugen die ieder doorzien kan. Toch werkte ze; Hasan werd een
rijk en gezeten koopman. Het verhaal is - ten dele althans - van toepassing
op de situaties hier beschreven. Dingen, die men de baas niet is, die
vol dreiging maar ook vol belofte zijn, zijn meer dan ze zijn. Eenmaal de
realiteit dier verborgen intenties erkend, is de weg open tot een grootscheepse
ontplooiing van het geloof in demonen en geesten, in tovenaars
en heksen, in goden en spoken. Men doet het beste hier te spreken van
een ascriptieve, een toeschrijvende manier van denken. Men schrijft de
dingen immers iets toe: een achtergrond, een bedoeling. Men denkt
ook niet aldoor ascriptief; integendeel, in het dagelijks leven denkt men
descriptief, normaal zou men geneigd zijn te zeggen. Men denkt alleen
ascriptief, wanneer de omstandigheden daartoe nopen, dat is, wanneer
zij een sterk emotionele uitwerking hebben of wanneer zij herkend worden
als religieus relevant. In dat opzicht zijn primitieve mensen als wij.
Ook wij denken soms ascriptief, zowel in emotionele als in religieus bepaalde
situaties of, indien wij niet tot een bepaalde religieuze gezindte
behoren, wanneer wij de behoefte gevoelen ons bestaan op één of andere
wijze als zinvol te ervaren. Wij schrijven het dan een zin toe, die wij niet
aan een verstandelijke analyse ontlenen kunnen.
Er is intussen groot onderscheid tussen het religieuze denken der zgn.
primitieve volken en dat van moderne mensen. Terwijl het ascriptieve
denken der eersten zich vooral richt op wat er achter en in deze immanente
wereld aan geheimzinnige bedoeling steekt, zoekt het moderne denken
de zin van deze wereld in wat de kosmos transcendeert. Doch ook
deze tegenstelling is niet absoluut. Er zijn ook primitieve volken bij wie
het geloof prevaleert in een Hoogste Wezen, dat scheppersrol speek;
de door Evans-Pritchard beschreven Nuer zijn er een goed voorbeeld van.
Omgekeerd bezit ook het moderne Westen voorbeelden van verabsolutering
van het immanente. De eigenlijke tegenstelling ligt dan ook elders,
nl. in het feit, dat het primitieve denken mythisch is, gebruik maakt
van onmiddellijk op de werkelijkheid betrokken symbolen, die een sterk
persoons-karakter hebben, terwijl in het moderne denken een logische
redeneertrant overheerst, die zich in hoge mate bevrijd heeft van elke
aan personen herinnerende voorstelling.
De mythische voorstelling geeft aan de omringende wereld een in
52