Untitled - Stichting Papua Erfgoed

tegengeschenk en de ontvanger van een geschenk weet zich verplicht
aan de gever. Dank zij die geschenken ruil, die bij allerlei gelegenheden
wordt herhaald - de geboorte van een kind, een initiatie of andere gebeurtenis
in het leven van een kind, een sterfgeval - wordt de band van
verplichtingen bevestigd en nauwer aangehaald. Men helpt elkander
ook. Er moet een feest gegeven worden en de feestgever doet een beroep
op de leden van zijn groep en van verwante groepen om hem te helpen
goed te voorschijn te komen. Zo ontstaat een net van verplichtingen,
waardoor ieder bij ieder in de schuld staat. Die schuld moet voldaan
worden. Wie niet binnen redelijke tijd reciproceert kan de ander
niet meer onder ogen komen; hij verliest zijn sociale status. Wij kennen
dat nog uit de verplichting speelschulden te betalen. Het is geen verplichting,
welker naleving men via de rechter kan afdwingen, maar dat
behoeft ook niet. Speelschulden zijn ereschulden en wie ze niet betaalt
moet zijn gezicht maar niet meer laten zien. In primitieve gemeenschappen,
waar men elkaar niet ontlopen kan, komt dat heel hard aan.
Er zijn nog andere regels, waaraan men bij geschenkenruil denken
moet. Men mag niet zo veel geven, dat de ander niet reciproceren kan.
Men vindt dat heel duidelijk in sommige Papoea gemeenschappen ter
Zuidkust van Nieuw-Guinea, waar men voedselfeesten kent, waarbij
twee partijen elkander trachten te overtroeven in de hoeveelheid van
aangevoerde etenswaren. Er is er natuurlijk altijd één die wint, maar het
is dan zaak dat men de verliezer van heden bij het volgende feest in de
gelegenheid stelt een gelijkmaker te scoren. Doet men dat niet, dan is de
andere partij zo vernederd, dat de relaties verbroken -worden en vijandschap
in de plaats treedt van vriendschap. Het geschenk heeft de
macht te vernederen. Het kan daarom ook gebruikt worden als strijdmiddel.
Dat is wat de Kwakiutl van Vancouver doen in hun potlatch-feesten.
Wanneer twee hoofden een geschil hebben, daagt de één de ander
uit tot een potlatch. Het is een feest van ongebreidelde vrijgevigheid,
afgewisseld met hoon- en scheldpartijen. Elk geeft al wat hij heeft en zijn
groep kan opbrengen. Men gaat zelfs over tot vernietiging van kostbare,
van de voorouders geërfde koperplaten door ze eenvoudig in zee te
gooien, de ander uitdagende hetzelfde te doen. Wie op een gegeven
ogenblik verstek moet laten gaan, heeft verloren en heel pijnlijk verloren,
want zijn sociale status van man van gewicht vervalt. Hier is het
geschenk het middel in een soort oorlog, een uiterst ingenieus middel
overigens, want het houdt de oorlog binnen aanvaardbare grenzen. 2
42