Untitled - Stichting Papua Erfgoed

en termieten, is het verschil in functie somatisch gedetermineerd en niet
een zaak van vrije keuze. Het sociaal gedrag dezer dieren is niet een gevolg
van cultuur, maar van erfelijke bepaaldheid.
Ook de zgn. taal der dieren verschilt sterk van wat wij hij mensen taal
noemen. De geluiden, die zij uitstoten, zijn expressies van bepaalde bevindingen
van het dier die, voor zover wij kunnen nagaan, alleen signalen
zijn maar geen symbolen, d.w.z, dat zij als middelen van communicatie
gebonden zijn aan bepaalde situaties. Met het woord ligt dat anders-
Het heeft een zelfstandig bestaan, dat het signaal mist. Het woord vermag
een in de werkelijkheid niet gegeven situatie op te roepen, stelt
spreker en hoorder in staat om zich buiten de aanwezigheid van het door
het woord betekende daarmee bezig te houden. Het ontzaglijke belang
daarvan wordt nergens beter door geïllustreerd dan door de geschiedenis
van Helen Keller, het doofstomme, blinde kind, dat de betekenis van het
symbool ontdekt. Opgegroeid als een klein dier, van alle menselijke communicatie
verstoken, komt het meisje op haar zesde jaar onder de leiding
van een merkwaardig begaafde gouvernante, Miss Sullivan, die begint
met door middel van in de hand gekriebelde lettertekens het kind woorden
te leren. Aanvankelijk gaat dat moeilijk, maar dan gebeurt het. Op
een ochtend brengt Miss Sullivan het kind naar de pomp, waar ze het
teken voor water in Helens hand maakt, terwijl ze haar kroes vult. 'De
gewaarwording van het koude water, die daarmee samenging, scheen
haar te treffen. Zij liet de kroes vallen en bleef stokstijf staan. Er kwam
een nieuwe uitdrukking op haar gezicht en zij spelde enige malen het
woord "water". Toen ging zij op den grond zitten, wees op de pomp
en vroeg plotseling naar mijn naam. Ik spelde "juf"... Op den weg naar
huis was zij zeer opgewonden en leerde de namen van alles wat zij aanraakte,
zoodat in een paar uur haar woordenschat met dertig nieuwe vermeerderd
werd.' 10 Het was het begin van een nieuw leven. Helen Keller
is opgegroeid tot één van de meest belangwekkende vrouwen in de geschiedenis,
die ondanks haar zeer ernstige handicap met succes universitair
onderwijs volgde. Die ochtend bij de pomp heeft het kind het symbool
ontdekt, het woord, dat macht geeft om over de dingen te handelen.
Het is een ochtend van menswording. Het woord is het wonderlijke geschenk,
dat elk mens - de meest primitieve en de meest moderne - van
zijn opvoeders al lerend ontvangt.
Een definitie van cultuur zal zich niet mogen beperken tot het feit,
dat het in cultuur gaat om menselijke levensuitingen, die niet erfelijk
20