Untitled - Stichting Papua Erfgoed

al ons begrijpend medeleven. Men kan kritiek hebben op Webers theorie
over het Calvinisme als katalysator van economische groei en toch
enkele van zijn argumenten als waardevol en toepasselijk op ontwikkelingslanden
beschouwen.
Een andere groep bewegingen wordt gevormd door de talrijke, onderling
zeer verschillende bewegingen, welke gericht zijn op de verwezenlijking
van doeleinden, die geheel vallen binnen het patroon der autochthone
cultuur. Daaronder kunnen zich puur eschatologische bewegingen
bevinden, gelijk die, welke de Tupi-Guarani-Indianen ertoe brachten het
Land-zon der-Kwaad te zoeken, waarheen men in grote groepen op reis
ging. Zo danste men tot in deze eeuw oostwaarts, de zon tegemoet tot
men zo licht geworden zou zijn, dat men vanzelf op zou stijgen, over de
oceaan, naar het beloofde land. 4 De beweging is eensdeels een reactie op
contact, maar het lijkt vrij onwaarschijnlijk, dat zij daaruit alleen te
verklaren zou zijn. De toekomstverwachting speelt in meer Zuid- en
Middenamerikaanse culturen een belangrijke rol. Men denke maar aan
Mexico. Zeker is, dat men bij deze Indianen te maken had met een excessief
geval van toekomstverwachting, zoals in meer gemitigeerde
vorm het Midden-Oosten en Europa er in de loop hunner historie vele
hebben gekend.
Voor ons doel zijn zulke bewegingen minder interessant dan die, welke
in een moderne contact-situatie tot stand komen. Zij dienden echter
vermeld te worden, omdat anders de indruk gewekt zou worden, dat profetische
bewegingen primair het gevolg van contact met het moderne
westen zijn. Het verlangen naar heil is niet aan contact-situaties gebonden.
Wel kan in zulke omstandigheden de gedachte geboren worden, dat
het heil nu onder bereik ligt, mits men maar de juiste middelen bezigt.
Men vindt dit clement duidelijk in de cargo-cult, waarin het heil vooral
gezocht wordt in de verwerving van het nieuwe. Het kan echter ook gelegen
zijn in de verbetering, de reiniging als het ware van het oude. Dan
blijft men binnen de eigen cultuur, zelfs al bezigt men vormen, die aan
Christelijke religie ontleend zijn. Een prachtig voorbeeld daarvan uit
Afrika is ons beschreven door Köbben, de Deima-beweging van de Bete
en Dida aan de Ivoorkust. 5 Een profetes, Marie Lalu, heeft een middel
tegen toverij. Na haar dood wordt ze voorwerp van verering. Zij waakt
over de mensen en heeft daartoe een leger 'gendarmes' tot haar beschikking,
geesten, welke een ieder ziek maken, die anderen tracht kwaad te
doen. Wie ziek wordt begeeft zich naar de priester om zijn schuld te belij-
84