Untitled - Stichting Papua Erfgoed

dukt is van de ideologie of, omgekeerd, de ideologie van het arbeidsethos,
moet als onbewezen worden beschouwd. De variabiliteit der ideologie
geeft aanleiding er een zelfstandige uitdrukking in te zien van een levenshouding,
die zich ook in het arbeidsethos openbaart.
Deze opvatting vindt steun in het feit, dat dit arbeidsethos in hoge
mate samenhangt met enkele trekken in de opvoeding, die geen duidelijke
causale relatie vertonen met de ideologie. In dit verband zij herinnerd
aan onze vergelijking van de opvoeding van het Amsterdamse en het
Papoea kind. 5 De gewenning van kinderen tot constant bezig zijn met
dingen is een zeer belangrijke factor. In de westerse cultuur leren kinderen
- ook kinderen van onkerkelijke ouders - al in de box ergens mee
bezig te zijn. Het speelgoed ligt al klaar als de kleine vingers voor nog
niets anders gebruikt worden dan om elk voorwerp naar de mond te
brengen. De ouders, de zusjes en broertjes, allen leren het kind spelen
met zijn speelgoed; zij doen het voor en ze moedigen het kind aan. Zij
letten erop, dat de kleine iets te doen heeft. In feite een vreemde zaak,
want waarom moet dat kind iets bepaalds doen ? Nochtans, wanneer een
al wat grotere jongen 'rondhangt' zonder ergens in het bijzonder mee
bezig te zijn, loopt hij een goede kans dat zijn vader tegen hem uitschiet:
'Jongen, doe iets. Het kan niet schelen wat, maar doe in vredesnaam
iets.' Het 'rondhangen', het nergens mee bezig zijn, wordt ervaren als
iets abnormaals, door de kinderen zelf ook. Wanneer er onder mijn lezers
ouders zijn, die de reis naar Afrika of Azië met het gezin per boot willen
maken, dienen ze er zich op voor te bereiden, dat vanaf de tweede dag
hun kroost hun aan het hoofd zanikt met de vraag: 'Mammie, Pappie,
wat zal ik nu eens doen ?' Plattelandskinderen uit Azië en Afrika zijn anders.
Die kunnen rustig zitten, zitten zonder ergens mee bezig te zijn en
zonder diep over het één en ander na te denken, zoals de Javaanse boer
voor zijn huis kan zitten met niets anders te doen dan te luisteren naar
het roekoe van de tortel in het kooitje, dat hoog opgetrokken aan een
touw in de boom hangt. Wij zien daar iets abnormaals in, wat het niet is.
Bij nadere beschouwing kan men er zelfs jaloers op zijn. Daar ligt een
rust over zulk een bestaan, zoals wij niet kennen. Wat meer is, er bloeit
uit die rust een praktische levenswijsheid op, die wij node missen.
Het vorige hoofdstuk werd besloten met de opmerking, dat voor voortgaande
economische groei zowel een daarvoor gunstige ideologie als een
bepaalde fundamentele instelling tegenover arbeid en omringende wereld
136