HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

vloot (200 platgeboomde scheepjes met 800 bootsgezellen) onder Boisot, over het verdronken
land in de stad. De Prins werd de brief op de 3 e Okt., ten twee uur, zittende te Delft in de
predicatie, gebracht; en liet terstond, als de predicatie gedaan was, de brief openlijk van de
Predikant lezen, en de Heere met vrolijke en vurige harten danken. De 4 e okt. schreef hij aan
zijn broeder: “ofschoon er, in het beleg, naar men zegt, (op 16.000 of meer dan 6 of 8000
mensen aan de pest gestorven zijn, ga ik nog heden derwaarts, opdat de goede lieden te betere
moed scheppen, en om alles in orde te stellen. — “Als Sanherib van Jeruzalem (2 Kon. 19),
zijn de Spanjaarden bij nacht van Leiden gevlucht.
“God heeft ook een geweldige Spaanse Armada die de Koning in 1574 toerustte,
waarmede zij meenden Holland en Zeeland te verdelgen, door zijn Almachtige hand alleen tot
niet gebracht, door het sterven van de Admiraal en nog zes of zeven duizend man, die
haastelijk van de pest stierven, toen zij al gereed waren'.
1574. Aug. Gevaarlijke ziekte van de Prins; uit overmaat van droefheid en inspanning.
Geen wonder; zodanig met zorgen, moeilijkheden en arbeid overkropt, dat hij van 's ochtends
tot 's avonds nauwelijks adem halen kon.
1575. 8 Febr. — De Leidse Akademie gesticht, vooral om aan de Kerk een
kweekschool van kundige en waardige leraars te bezorgen". “Loon van der voorouderen
dapperheid;" “waarom die van Leiden," zo als de Regering het in 1586 uitdrukt, “de
Universiteit houden en achten lief en waard, en voor hun beste parel, en zich liever alles dan
haar zouden laten ontnemen."
Onderhandelingen te Breda. (1574. 21 Dec. 1575. 14 Juli). De vrede van weerzijde
gewenst. De Graaf van Schwartzburg, gezant des Keizers, getuigt “de twist zon spoedig
bijgelegd zijn, Indien er in de Godsdienst geen zwarigheid was." De Koning wilde geen
Godsdienst dan de Rooms-katholieke; de Gereformeerden ongezind “hun geloof te verlaten,
zo overeenstemmend met Gods Woord, al zou het hun goed en leven kosten". Geen
Godverzaking en ook geen ballingschap. — “De oorlog veiliger dan een onzeker verdrag."
1575. 7 Aug. Oudewater stormenderhand door de Spanjaarden ingenomen: “oude noch
jonge, vrouwen noch mannen gespaard; sommigen in koelen bloede doorstoken, ook met drie
en vier aan elkaar gebonden in het water geworpen; enige onmenselijk gepijnigd om geld te
hebben"'. — 8 Sept. Woerden belegerd. —
Okt. Aanbod van de Soevereiniteit van Holland en Zeeland aan de Koningin
Elizabeth; tevergeefs.
1576. Beleg van Zierikzee; herhaalde pogingen tot ontzet. — Juli; overgave.
Vergeefs die aanvragen om buitenlandse hulp. „En evenwel,” schrijft de Prins, “wij willen
hier de moed niet verliezen, maar hopen dat, als wij van alle mensen zullen verlaten zijn, de
Heere God Zijn rechterhand over ons uitstrekken zal."
c. 1576-1579.
168. Zonderlinge ommekeer. ‘Des avonds vernacht het geween, des morgens is er gejuich’.
De tegenstand van twee bijna ter onder gebrachte Gewesten breidt zich, ten gevolge van een
muiterij onder de Spaanse troepen, over het ganse Land uit. Alle Nederlanders zijn meer dan
ooit afkerig van vreemden invloed; bijna allen wensen inperking van het vorstelijk gezag. Het
Religieverschil echter is te levendig en heftig, dan dat vereniging, uit zo strijdige delen,
duurzaam zou kunnen zijn. Onderlinge verdraagzaamheid wordt door velen begeerd; maar, bij
toenemende spanning, zou straks noch door de Roomsen gewetensvrijheid van de
Gereformeerden, noch door de Gereformeerden openlijke Godsdienstoefening van de
Roomsen worden geduld. — De band, door haat tegen Spanje gelegd, zou door
Godsdiensthaat worden verscheurd.