HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

1600. Aan beide zijden uitgeput. Meester scheen te zullen blijven die de besten adem
had en een weinig langer kon harden. Het leger van de Staten had de vorige zomer 12 tonnen
genas meer gekost dan alle de contributies bedroegen. Holland het kloekmoedigst. Zeeland
kermde ellendelijk over de slappe nering en overlast van de galeien, behield al het geld, tot de
algemene oorlog bestemd, voor eigen bescherming, en bad nog om hulp In Friesland was men
ook niet tot geven gezind 10. In Groningen ontwapening van de burgerij, uit voorzorg tegen
praktijken als in 1581 (§ 187).
Duinkerkse zeerovers (§ 193); uitvaagsel van alle natiën. Geen kwartier. Reeds sedert
1587 de kapiteins bij ede verplicht hun de voeten te spoelen (dat is, hen over boord te
smijten). Onberekenbare schade. In 1600 omtrent 60 schepen ter beveiliging van de
koopvaardij in zee. Holland en Zeeland vooral verlangen de tocht naar Vlaanderen, ter
vermeestering van het rovershol. Maurits acht het voornemen uitermate roekeloos. Willem-
Lodewijk, geen vriend van slapheid in het oorlogvoeren (§ 202), betoogt evenwel dat op de
victorie korte blijdschap zou volgen, op een nederlaag de ondergang van de Staat; 't is het
geheel e land hangen aan een zijden draad. Door heftig aandringen van de Staten van Holland,
Maurits tot de onderneming genoopt. Het gevaar zo ogenschijnlijk, dat het volk in de
Hollandse steden, daar de Prins doorreisde, met zuchten zijn perikel beklaagde 10.
1600. 21 Juni. Te Rammekens 20,000 kloeke en wel uitgeruste oorlogslieden, niet paarden,
wagens en legertrein ingescheept in 2800 vaartuigen, om de vijand op zijn eigen grond te
bestoken. Ontscheping in Vlaanderen. Verklaring dat men komt om het land van de Spaanse
tirannie te bevrijden. In vijf dagen naar Oostende; 1 Juli te Nieuwpoort. Het muitzieke leger,
door de Infante tot plichtbetoon gebracht, daagt op met verrassende spoed. Graaf Ernst
Casimir, naar Leffinghem gezonden, houdt aldaar, met verlies van 800 dorpen, de vijand op,
en geeft aldus aan Maurits tijd om het leger in slagorde te stellen. Veldslag tegen Aartshertog
Albert. Met 11,000 man en 2500 paarden tegen 10,000 man en 1500 paarden, allen ervaren en
wel geoefend, in `s vijands gebied, op het strand, zonder wijkplaats, en het behoud van de
Republiek op het spel. Reeds zeide de Infante: “mij gelust te zien hoe zich die van Nassau
stellen zal, als hij voor mij gebracht wordt" 10. Maurits geeft aan de vloot bevel om zee te
kiezen; sterven of overwinnen! Bijna vier uur gestreden, met verwoedheid en afwisselend
geluk: een aanval van de ruiterij beslist. Vijf duizend Spanjaarden gesneuveld; 700,
grotendeels officieren, gevangen; 105 vaandels veroverd; het Land wonderbaar gered. Maurits
steeg van het paard, dankte God, en riep uit: “O Heere, wat zijn wij, arme, zondige mensen,
dat Gij ons heden, tot eer en glorie van uw naam, zodanig geluk mededeelt; U zij de roem en
dank tot in eeuwigheid!" —
De bevolking desniettemin roerloos, de Aartshertog spoedde zich tot het
bijeenbrengen van een nieuwe oorlogsmacht; Vlaanderen moest, gelijk vooruitgezien was,
weldra worden ontruimd. — Over het welgelukken van zodanig waagstuk was de blijdschap
onuitsprekelijk, nochtans met schrikken en beven vermengd. Midden in de vrolijkheid gingen
hun koude rillingen over 't lijf; zij bekenden dat het leger was beklemd geweest, gelijk Israël
tussen Farao en 't Rode Meer; vervloekten de raad wan dengenen die een zo gezegend, rijk en
welvarend Land en ettelijke veel honderd duizend zielen, zonder nood, gesteld hadden op d'
uiterste kant om te vallen in een afgrond van de hoogste ellende. In vreugde en vreze beide
werd God eendrachtelijk gedankt en geloofd; met één mond bekende ieder man, dat Zijn oog
voor het Land gewaakt en de ondergang van Religie en Politie genadelijk afgewend had" 10.
231. Maurits vond een waardig tegenstander in Ambrosius Spinola. Het driejarige beleg van
Ostende deed zien wat moedige volharding vermag, en de overgaaf, toen zij ten laatste
geschieden moest, werd door de vermeestering van Sluis grotendeels vergoed.
Ambrosius Spinola, Italiaan, door dapperheid en veldheerstalenten vermaard (t 1630).
— 5 Juli 1601 —