HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

a. de tegenwoordigheid des Prinsen, die moed aan de vreesachtigen gaf; b, de NADERE
UNIE VAN BRUSSEL (11 Dec. 1577), waarbij, onder zijn invloed, Roomsen en On-
Roomsen zich tot wederkerige verdraagzaamheid hadden verplicht; c. het gebruik van
Protestantse troepen, waardoor hun geloofsgenoten werden gesterkt; d. de noodzakelijkheid
om waarborgen tegen de ontrouw van vele Roomsen te hebben (Protestanten dikwijls in
bedieningen voorgetrokken; de Priesters onder streng toezicht gesteld); e. de dreigende
houding van het machtige Gent, waar de Gereformeerde partij alvermogend was. —
Vooral in Holland, werden vele buitensporigheden tegen de Roomsen gepleegd.
De Plakkaten tegen de Godsdienstoefening in de huizen konden niet meer ten uitvoer worden
gelegd. Ook het weigeren van openbare Godsdienstoefening bleek weldra onmogelijk. De
Prins deed het voorstel tot Religie-Vrede, waarbij overal, op verzoek van 100 huisgezinnen,
hetzij Gereformeerde, hetzij Rooms-katholieke Godsdienstoefening zou worden vergund. —
Dit voorstel, hoe uitnemend op zichzelf, streed tegen de Pacificatie van Gent.
III. RELIGIEOORLOG, SCHEURING van de GEWESTEN.
182. De streng Gereformeerden, onder leiding van Hembyse en Casimir, hebben een
steunpunt in Gent, de hevige Roomsgezinden zijn meester in de Waalse Gewesten. De
Pacificatie van Gent baat niet meer. De uitbarsting van de vijandelijkheden is daar. Om een
gematigdheid, door weinigen begrepen, wordt de Prins van weerszijde verdacht en belasterd.
Zo de besluiteloosheid van Filips de pogingen van zijn Veldheren niet dikwijls had ijdel
gemaakt, Nederland zou weer ten onder gebracht zijn.
Johan van Hembyse, hoogmoedig, stout en eergierig, voorschepen van Gent; die geen
middelen tot vestiging van zijn invloed, ten behoeve van de Gereformeerden,ontzag. 1578.
Febr. — Okt. Gewelddadigheden tegen kerken, kloosters en geestelijken; overmoed en
brooddronkenschap; beelden, schilderijen, altaarsieraden verbrand; kloosterlingen
mishandeld. De Godsdienstoefening dm Roomsen telkens verstoord. Zelfs de deuren,
vensters, trappen en zolders soms geheel weggenomen; de geroofde goederen verkocht ten
voordele van de Stad; kerken tot kazernen en paardenstallen gemaakt. In Sept., stellige
weigering om zelfs één kerk aan de Roomsen te gunnen. De Gentenaars wilden geheel
Vlaanderen dwingen hun voorbeeld te volgen. Grote invloed van Dathenus. Vlaming, lange
tijd met levensgevaar, ijverig Evangelieprediker; reeds in 1568 voorzitter van de Synode te
Wezel, door de Prins van Oranje hooggeacht, tot dat hij, door heftig uitvaren tegen Roomsen
en Fransen, zijn vertrouwen verbeurt.
1 Okt. Don Juan sterft, 30 jaren oud; wanhopig; uit Spanje geen bevel, geen raad, geen
geld, geen volk, niets dan belofte en uitstel: „de resolutie is, dat wij de hals uitstrekken, daar
men ons de handen afsnijdt.” — Alexander Hertog van PARMA zijn opvolger (§ 184);
zachter van naturel en beter met de natuur van de Landzaten bekend (13).
10 Okt. Hertog Casimir te Gent. Onberaden stap; bijna goedkeuring van de
wanbedrijven. De Hertog verdacht zich aan het hoofd van Vlaanderen en van de Hervormden
te willen stellen. — Anjou na-ijverig en vertoornd. — „De Landen zullen hebben twee
oorlogen, tegen de Spanjaarden; tegen de Waalse Provinciën; noch een derden, bij zo ver men
de Hertog van Alençon niet prompt zoekt alle satisfactie te geven”. De Walen verdedigen
zich tegen de onstuimigheid en geweldenarijen van de Gentenaars. Malcontenten, onder
Montigny en La Motte; verlegenheid van de Staten-Generaal. — 2 Dec. De Prins op hun
aandrang, naar Gent. 16 Dec. Na grote moeite en vele zwarigheid heeft hij te weeg gebracht,
dat de Relegievrede werd bewilligd (6).