HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

Van kindsaf heeft hij de Heilige Schriften geweten, die wijs kunnen maken ter zaligheid door
het geloof 't welk in Christus Jezus is. Naar de Nederlanden gezonden; aan het Hof van de
Landvoogdes, Koningin Maria van Hongarije, die zelve met de begrippen van de Hervormers
veel ophad. —
1544-1559. Op oorlog en jachtvermaak en dergelijke, meer dan op de zaligheid van zijn ziel
bedacht — 1559-1565. Opgewekt tot aandachtiger beschouwing door de gebeurtenissen des
tijds, heeft hij medelijden met de slachtoffers van Roomsgezinden ijver, ver langt hervorming
in de geest van Erasmus, beraadslaagt niet verdraagzame Godgeleerden, Balduinus en
Cassander. — In 1566 had hij de Evangeliewaarheid, te midden van de nevelen van het
bijgeloof, herkend; vooral van 1566 — 1568, ook als balling in Duitsland, tot meerhelder
inzicht en ondubbelzinnig belijden gebracht. De dikwijls ergerlijke twisten tussen Luthersen
en Calvinisten betreurt hij. In 1573 lidmaat van de Gereformeerde Kerk. — Zijn vertrouwde
briefwisseling, ook met personen voor wie, en in omstandigheden waarin geen veinzen of
ontveinzen te pas kwam of mogelijk was, getuigt overal van de oprechtheid van een
overtuiging voor welke hij alles veil gehad heeft. — Het struikelen in velen was mede zijn
deel; maar ook het strijden van de goeden strijd en het behouden van het geloof,
155. Onmiskenbaar waren in zijn ganse leven de onnaspeurlijke wegen GODS. Als een
Mozes, heeft hij de Hervormden, die ter dood toe onderdrukt werden, uit het slavenhuis
geleid. — de Heere zelf heeft hem geroepen tot het goede werk, dat voorbereid was, opdat
hij er in wandelen zou.
In een vertrouwelijke brief schrijven zijn broeders: “deze zaak en dit werk zijn niet
van de mensen, maar uit GOD; gij hebt er u niet uit uzelf in gemengd; de Almachtige heeft u
geroepen, gegrepen, als ware 't bij de hairen gesleept; gij hebt in uw arbeid, de zichtbare
proeven van de hulp, de genade, en de wonderdadige kracht des HEEREN gehad” (14).
Het geheim van zijn volharding (§ 153) lag in onwankelbaar vertrouwen op GOD; met
biddend werken gepaard. — “Wanneer men enige zaken zonder middelen wil aanvangen, of
wat erger is, door gierigheid zijn middelen achterhoudt, dat is niet op God betrouwd, maar
Hem getenteerd; daarentegen, dat is op God vertrouwen, te gebruiken de middelen die Hem
gelieft ons aan te bieden, en Hem te bidden, dat Hij zijn zegen daarover wil laten gaan” (13)
Aldus onbewegelijk “als een rots in de woedende storm” **. (Saevis tranguillus in undis). —
“ Aldegonde !” zeide hij tot dezen onder velerlei miskenning ten laatste bijna moedeloze
vriend, “laat men ons vertrappen, mits we hulp mogen bieden aan Gods Kerk!" — “Die op
de Heere vertrouwt, wankelt niet in eeuwigheid”.
156. Het leven van WILLEM I, na zijn openlijke belijdenis van de waarheid, was aan de
bescherming van de Christenen gewijd. Met eigen middelen (1568 — 1572); met Holland en
Zeeland (1572 — 1576); met al de Nederlandse Gewesten (15761579), met de Verenigde
Nederlanden alleen (1579-1584).
A. 1568-1572.
157. Onder het schrikbewind van Alva, in wiens oog de bevolking aan majesteit en
heiligschennis, of handdadig of medeplichtig en derhalve doodschuldig was, moest straf en
wraak aan de orde van de dag zijn. Verbeurdverklaren, onthoofden, ophangen, waren de
middelen van bestuur. Aanzienlijken, noch geringen, Protestanten, noch Roomsgezinden
werden gespaard. Allen door de Spaanse dwingeland verdrukt, zagen naar verlossing en
verademing uit. Bij deelgenootschap aan ellende werd op eenheid van belang en landaard en