HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

gescheiden van de ware Moederkerk, is toen afvallige Sekte geworden. — Bij de belijdenis
van meer dan één hoofdwaarheid heeft zij dwalingen gevoegd, waardoor, bij wettige
gevolgtrekking, elke hoofdwaarheid krachteloos wordt. — Ook in de Roomse Kerk Iran de
gelovige het oog enkel op Gods genade in Christus gericht houden (Protestant in beginsel olie
de aard en de strekking van het Rooms bijgeloof niet doorziet); de voorstanders van die Kerk
kunnen behendig, naar gelang van de omstandigheden, nu eens het algemeen christelijke dat
daarin nog geduld wordt, dan weder het antichristelijke dat er in getriomfeerd heeft, op de
voorgrond of in de schaduw stellen; de leer, welke de Roomse Kerk in het Concilie van
Trente stellig en plechtig als kenmerk aangenomen heeft, houdt de overheersing van de
Gemeente door de Geestelijken in stand, onderwerpt de wereldlijke Overheid aan het
geestelijk gezag, maakt vervolging en inquisitie ten plicht; brengt, door de inhoud van het
Evangelie te miskennen, tot zorgeloze: lichtzinnigheid, bij het berusten in uiterlijke
verrichting, of tot wanhoop, wanneer men het gewicht van eigen goede werken, als onmisbare
bijdrage tot de verdiensten van de Zaligmaker behoeft.
De Hervormers hebben Gods Openbaring met de hulpmiddelen van een gelovige
uitlegkunde toegelicht, niet aan de uitspraken van de bedorven rede ter toets gebracht. Zij
spraken “niet met woorden die de menselijke wijsheid leert, maar met woorden, die de
Heilige Geest leert.” Zij beweerden met de Apostel dat “de natuurlijke mens niet begrijpt de
dingen die des Geestes Gods zijn." Zij wierpen alle overleggingen ter neer, en alle hoogte die
zich verheft tegen de kennis Gods, en leidden alle gedachten gevangen tot de gehoorzaamheid
van Christus. Van gewetensdwang afkerig, achtten zij eenheid van geloof onafscheidelijk van
het wezen van een Kerk. De Bijbel de enige onfeilbare regel des geloofs; zij hebben “hun
belijdenis onderworpen onder het Evangelie van Christus," maar belijdenis onmisbaar
gekeurd, om aan vriend en vijand te verklaren, niet slechts waarin zij de waarheid hadden
gezocht, maar ook welke de uitkomst van hun onderzoek was geweest. — De leden van een
Kerk rekenden zich aan haar belijdenis gebonden; niet uit slaafse ingenomenheid met
mensenwerk; niet in tegenspraak met het beginsel van de Hervorming, dat de Bijbel, geheel
de Bijbel, en niets dan de Bijbel, de grondslag is van het geloof; maar omdat zij in de
Formulieren van enigheid de hoofdpunten en grote omtrekken van de Evangelieleer
uitgedrukt vonden, niet naar het goedvinden van mensen, maar overeenkomstig Gods Woord.
De Christelijk-Protestantse belijdenissen van de zestiende eeuw hebben, naar de
behoefte en tegen de dwalingen van die tijd, op de belijdenis van de Christelijke Kerk
voortgebouwd en komen hoofdzakelijk overeen — In 1530, Confessie van Augsburg; in
1559, belijdenis van de Kerken in Frankrijk; in 1562, 39 artikelen van de Episcopaalse Kerk
in Engeland; in 1560, belijdenis in Schotland. — Krachtige getuigenissen des geloofs, waar
de eenheid des Geestes zich heerlijk in verscheidenheid van de letter openbaart, meestendeels
ontworpen onder kruis en in levensgevaar. De geloofshelden van die tijd hadden de kracht van
de opwekking verstaan: „Vreest niet uit vreze van hen, noch wordt niet ontroerd; zijt altijd
bereid tot verantwoording aan een iegelijk, die u rekenschap afeist van de hope die in u is, met
zachtmoedigheid en vreze.”
De Hervorming heeft het gezag van de Overheid, door velerlei oorzaken aan het wankelen
gebracht, geschraagd; de aanmatiging van de Geestelijkheid en de overmoed van de bevolking
met de Apostolische vermaning aan banden gelegd: „Alle ziel zij de Machten over haar
gesteld onderworpen; want daar is geen macht dan van God, en de Machten die daar zijn, zijn
van God geordineerd.”