HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

277. Partijhoofd is FrederikRendrik niet geweest; in het verenigen van de partijen is hij niet
geslaagd. Ter bereiking van dit doel was zachtzinnigheid en toegeeflijkheid ongenoegzaam.
Staatseenheid was alleen door staatshervorming verkrijgbaar. Door handhaving van het recht
van de Unie, waarbij tevens, in de vorming van Raad van State en Staten-Generaal, op de
billijke eisen van het machtige Holland gelet werd door handhaving van het gezag van de
stedelijke Overheid, waarbij men acht sloeg op de aloude vrijheden van de burgerij. Van
dergelijke verbeteringen nam men de proef niet. Bittere teleurstelling was de vrucht van
weifelend overleg; zodat ten laatste de Stadhouder tegenover de Hollandse Aristocratie
weerom onderdanig en machteloos werd.
Frederik Hendrik was, in 1618, verdacht geweest zich tegen Maurits te willen stellen.
Over en we€r waren er wellicht uitzichten geopperd en beloften gedaan; althans in 1627,
schreef Uytenbogaert: „het schijnt dat de Prins de ons maar met schone woorden heeft
bedrogen, totdat hij tot zijn voornemen aangaande het Gouvernement zou gekomen zijn.” —
Voorzichtigheid gebood de Prins de Hervormden te ontzien, die overal de Raadhuizen en
Herken in hadden; ook verzekerde hij “niet in het minst te zullen toestaan dat de Religie, zo
die te Dordrecht was vastgesteld, zou worden gekrenkt''", en betuigde (1630) aan de
Hollandse Kerken „dat het goed was dat men de conventiculen (bijeenkomsten) van de
Remonstranten had geweerd; hij wilde wel dat hij rust en vrede van de kerken met zijn bloed
mocht kopen, en zou ook alles wat hem mogelijk is, contribueren tot grootheid en luister van
de Gereformeerde Kerk"”. Desniettemin trachtte hij langzamerhand voor de Remonstranten
vrijheid van Godsdienstoefening te verwerven, oma. overeenstemming in gevoelen; b. besef
van billijkheid; uit de kerk verdreven, behoorden zij stevens de kerk te worden geduld; c.
bezorgdheid dat zij met de Roomsen samenspannen zonden; d. zucht om zich van hun invloed
te bedienen; overal waar de Remonstranten niets te zeggen hadden, werd de Prins in zijn
opinion en maximes zeer geflatteerd, zodat hij zich volkomen verzekeren kon van die partij'.
Een tijd lang gevierd en ondersteund. Zo werd aan zijn zoon, nog kind (1631), de Survivance
van het Kapiteinschap en Admiraalschap-generaal verleend. Later moeilijkheden, als Maurits
(§ 226) en vroeger reeds Willem I (§ 153) had ondervonden, ook zijn deel. Weigering van
geld, dwarsbomen van zijn krijgsverrichtingen, wantrouwen, vernedering, laster. De Staten,
ijverig en standvastig in ogenblikken van gevaar, waakzaam tegen geldverspilling, betoonden
soms te grote schroomvalligheid, en, in sommige omstandigheden, waren er al. de
zachtaardigheid en inschikkelijkheid van een Frederik Hendrik nodig om een oorlogsman niet
wrevelig te doen worden”. 1.
278. De Republiek verkeerde, hij het voortwoeden van de algemene oorlog, in hachelijke
toestand (1625-1629).
Gunstiger werd het uitzicht door de tussenkomst van Gustaaf-Adolf (1629 -1635).
Het bondgenootschap met Frankrijk deed de kans op volkomen zegepraal ontstaan (1635 -
1642.)
De laatste jaren (1642 — 1647) werden bijkans enkel aan onderhandelingen besteed.