HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

aanvaardde, had Frankrijk een verbazende hoogte van roem, macht en overwipt bereikt, en
werden de staatslieden, veldheren en genieën in wetenschap en letteren gevormd en
ontwikkeld, aan wie Lodewijk XIV grotendeels de voorspoed en luister van de eerste helft
van zijn zelfregering te danken gehad heeft. Schitterende voorspoed van de Fransen in de
veldtochten in Vlaanderen en aan de Rijn (1643-1645), vooral onder de jeugdige Lodewijk
van Bourbon, Prins van CONDÉ; overwinningen te Rocroi (1643), Freiburg (1644),
Nordlingen (1645); het scheen soms alsof de Franse veldheer aan de Keizer te Munchen of
Wenen de vrede voorschrijven zou. Frankrijk had legers in Spanje, in Italië, in Lotharingen, in
de Nederlanden, en aan de Rijn.
1644. Frederik Hendrik overmeestert Sas van Gent en (1645) (Hulst. — 1645. Condé
overmeestert Duinkerken (Tromp had, met de vloot, hulp en toevoer belet); bijkans zestig
jaren, gesel van de Hollandse kooplieden. Evenwel de gestadige strijd met zulk een vijand
was de kweekschool geweest onzer zeemacht.
286a. Die onweerstaanbaarheid kwam met het welbegrepen belang van het Gemenebest niet
overeen. Spanje moest niet al te zwak, Frankrijk niet al te sterk zijn. het geroep om vrede
vond nu, om de veranderde omstandigheden, bij zeer velen, ook bij de Stadhouder weerklank.
De krachtige tussenkomst van het Gemenebest, in het bijleggen van de geschillen tussen de
Noordse Mogendheden, was ook bevorderlijk aan het eindigen van de Europese oorlog.
1644. De wet aan Denemarken voorgeschreven; 900 koopvaardijschepen door een
vloot onder de With tegen overlast beschermd; andermaal (1645) 800 koopvaarders; de
oorlogsvloot zeilde tolvrij door de Sond; een rept door Denemarken betwist. Niet slechts was
de handel beveiligd, maar ook de vrede tussen Zweden en Denemarken (13 Augustus 1645)
voorbereiding tot de algemene vrede, door bemiddeling van de Staten-Generaal hersteld.
Frederik Hendrik, ziekelijk en afgemat, verlangt vrede, mede op aansporing van zijn Gemalin
(zeer tegen de zin van Willem II). „De Confederatie met Frankrijk is grotendeels van 's
Prinsen beleid voortgekomen, tot 1646, als wanneer hij, ziende de progressen van Frankrijk,
achterdenken heeft gekregen, en nagelaten te belegeren Antwerpen, Gent of Brugge,
onaangezien daartoe goede gelegenheid was 17.
1646. Door het Staatse leger werd weinig verricht. De Prins weerkerende zeide, met
het oog op de reeds gevorderden vredehandel: „het is mij leed dat er dezen zomer niet meer
uitgevoerd is; maar 't is vrede.”
286b'. De vredehandel was omslachtig en van lange duur. Het weefsel van eisen en rechten,
waar het zwaard ter doorsnijding te kort schoot, kon niet dan met onbeschrijflijke moeite
worden ontward. In het bondgenootschap van de Republiek met Frankrijk lag een groot
bezwaar; zij had zich tot oorlogen verplicht, zolang deze bondgenoot geen voldoening zou
hebben erlangd. Op aandrang van Holland, werd ze desniettemin overgehaald tot afzonderlijk
verdrag. Alleen tussen Frankrijk en Spanje kwam het tot geen vergelijk. De Verenigde
Nederlanden werden, bij de Westfaalsche vrede, op de meest gunstige en eervolle
voorwaarden, als onafhankelijke Mogendheid erkend.
1645 — 1648. Onderhandelingen te Munster en Osnabruek; Spanje had zich in de
beginne, maar tevergeefs, tot de Prins van Oranje gewend. — Voornaamste afgevaardigden
(Jan. 1646 vertrokken) Pauw en de Knuyt. Beslissend zou ook ditmaal het voorbeeld van de
Republiek zijn. Zij moest, volgens het traktaat van 1635, in overeenstemming met Frankrijk,
te werk gaan, maar Spanje beproefde steeds haar te bewegen tot een verbreken of ontduiken
van deze overeenkomst. Het gelukte. De meeste Gewesten (Utrecht en Zeeland niet) wilden
vrede, om de gunstige aanbiedingen, om na-ijver tegen de stadhouderlijken invloed, om de
zware oorlogskosten, om de argwaan tegen de Fransen, verdubbeld door een ontwerp van
verwisseling van de Nederlanden tegen Catalonië en van een huwelijk tussen Lodewijk XIV