HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

Zeeland het statu quo; alles tot op nadere uitspraak van een plechtige Vergadering van de
Algemene Staten. Stellige beloften van een uitsluitende handhaving van het Roomskatholieke
geloof. De toeleg van de Roomsen was dat de volkomen heerschappij van hun
Kerk, in de 15 Gewesten behouden, in Holland en Zeeland door de Staten-Generaal zon
worden hersteld. “Haven van de behoudenis; eendracht met Godvruchtigheid". — de Heere
heeft geen behagen aan de benen des mans; de Godvrezenden werken alle dingen mede ten
goede".
175. DON JUAN, in de kracht en fierheid van de jeugd, door schitterende oorlogsbedrijven
vermaard, Nederlander en uit keizerlijken bloede, komt, als Landvoogd, tot toegeeflijkheid
gelast en gezind. Het doel van de 15 Gewesten met de Pacificatie van Gent zou, door
verwijdering van de vreemde troepen, bereikt en alsdan het gezag des Konings onverwijld
worden hersteld. Niets kon, in de schatting van de Prins, verderfelijker zijn. Immers zou deze
bevrediging het sein worden van de hernieuwing van de religieoorlog tegen Holland en
Zeeland, terwijl hij zich, ten gevolge van de algemeenheid van de weerstand, met religievrede
en Godsdienstvrijheid en voortdurend gemeen overleg van alle de Nederlanden gevleid had.
DON JUAN (1547-1578), natuurlijke zoon van Keizer Karel V; overwinnaar van de
Moren, in 1570; van de Turken, 7 Okt. 1571, in de zeeslag hij Lepante, waar de vijand 25000
man verloor. Eerzuchtig, op grootse ontwerpen, meer dan Filips goed keurde, bedacht;
verlangend de Landvoogdij van de Nederlanden straks aan een onderneming tegen Engeland
dienstbaar te maken; minzaam, wellicht zo geveinsd niet als de Prins hem beschreef, door
tergend wantrouwen en overdreven eisen soms als buiten zichzelf gebracht. Uitdrukkelijk
gelast om, behoudens gehoorzaamheid aan de Koning en handhaving van de Roomse
Godsdienst, al het mogelijke ter bevrediging te doen.
175a. Verzoening ten koste van Holland en Zeeland te beletten, was nu de toeleg van de Prins.
Hij wekt mistrouwen; hij maakt des Konings Stedehouder verdacht; hij beweert dat de
bedoelingen met de beloften in strijd zijn; hij stelt, bij de Unie van Brussel, de weifelende
Roomsen aangaande Protestantse invloed, zoveel doenlijk, gerust; hij schijnt Don Juan, door
bijkans onaannemelijke voorwaarden, tot oorlogsverklaring te zullen dwingen. Maar nee! De
tussenkomst van keizerlijke Gezanten noopt dezen tot inwilliging van der Staten veelomvattende
eis. Dus komt, buiten medewerking en weldra onder protest van Holland en
Zeeland, bij het Eeuwig Edict, de gevreesde verzoening tot stand.
Bij het te gemoet zien van de Landvoogd, aandrang van Willem I bij de Staten-
Generaal op goed, kort en krachtig besluit; geen erkennen van Don Juan; geen ontwapening;
zich, kon het zijn, meester maken van de Vorst, om aldus bloedstorting en onkosten te
vermijden; werving van troepen, vernietiging van de kasteelgin (te Gent, Antwerpen,
Valenciennes enz.), of opening aan de kant van de Steden. — Langdurige onderhandelingen
te Namen met Don Juan; meermalen schijnt de vrede nabij. — 22 November. Oorlogsvolk
van de Prins in Brussel; de Gemeente aldaar zeer Prinsgezind. — 1577.
9 Jan. UNIE VAN BRUSSEL; ter geruststelling van de Roomsen, door de vrees voor de
Gereformeerden, evenzeer als door de beloften van Don Juan, aan het wankelen gebracht;
nadere verzekering omtrent de handhaving van de Roomse Godsdienst en van het Vorstelijk
gezag. Deze Unie aan Oranje welgevallig, als middel om, door eendrachtig overleg,
verzoening met Don Juan te ontgaan. —
Desniettemin, toen oorlogsverklaring nabij scheen, EEUWIG EDICT (17 Februari). Vertrek
van de Spanjaarden (tegen de wens van Don Juan, te land), goedkeuring van de Pacificatie
van Gent, aanstaande bijeenroeping van de Generale Staten. De Prins zelf erkende dat de
Landvoogd „den Staten-Generaal accordeerde bijna al wat zij hadden begeerd, maar,” voegde
hij er bij, “zodanige subyte zoetigheid kon niet voortkomen uit zijn naturel."