HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

Godvruchtige ouders met de Evangeliewaarheid bekend. Aan het Hof, veeltijds onder het oog
des Keizers, opgevoed, in kennis van de mensen en van de wereld volleerd. Als Veldheer
bekwaam, als Staatsman onvergelijkbaar.
De vader, Graaf Willem de Oude, ook (ten onrechte) de Rijke genoemd (1487-1559),
heeft, ondanks zijn broeder Hendrik (§ 102), en zonder vrees voor de toorn des Keizers, naar
het voorbeeld van de goede Koningen David, Jozias en anderen, de Kerken van zijn Landen
hervormd en van misbruiken gezuiverd, overeenkomstig Gods Woord (13). Doof voor
bedreiging en beloften, heeft hij alle dingen schade geacht, om Christus te gewinnen," — De
moeder, Juliana Gravin van Stolberg (1506 — 1580), gelovige Christin. In haar
afstammelingen (in 1578 reeds 123) is gebleken: ,Ik doe barmhartigheid aan duizenden
dergenen die Mij liefhebben en Mijn geboden onderhouden."
De Prins (§ 122a) welgemaakt, wat langer dan middelbaar, bruin van kleur en baard,
eer mager dan vetachtig, redelijk vroom van lichaam; wat hij inwendig was hebben zijn
werken bewezen. Voorzichtig stilzwijgend (de Zwijger) had hij, bij vrolijke ogen, zeer
minnelijken aard in gesprek en omgang; ook genoeglijk en vol scherts, vooral over tafel zó
vrolijk als of hij geen zorg of zwarigheid op 't hart had, waaraan neuswijzen zich ergerden,
niet denkende dat het dikwijls gedwongen vrolijkheid was. Zijn geheugen was bijkans een
mirakel te achten. Niet woordenrijk, noch sierlijk in lange redenen, maar door ervarenheid en
memorie, vol krachtige bewijsredenen (10). De Staten, dikwijls karig en eigenzinnig, werden
door zijn toespraak tot opoffering en medewerking overgehaald. Met de rechte oorlogmantaal
bekend; de kapiteinen van de vloot vermaande hij (1573) tot de strijd voor Godsdienst en
Vaderland; zodat de soldaten eenstemmig riepen hem bij te zullen staan tot de laatsten
droppel bloede, ja zonder soldij, met te pand geving van hun goed. — Hij had alle gaven om
een gemeente te leiden, dikwijls balorig, maar ten laatste meestendeels gewonnen; nu met
zoete, dan met ernstige en harde woorden, die hij doorgaans meer gebruikte dan smeekingen,
bewarende zijn autoriteit om onbeschroomd aan de gemeente haar gebreken voor ogen te
stellen (10).
Midden in het onrustige Gent, bestrafte hij de volksmenner Hembyze, door gewapende
aanhangers omringd; toen talrijk gepeupel onmiddellijk en gunstig antwoord van hem eiste,
gebood hij hun, met dreigement, zonder antwoord, ogenblikkelijk te vertrekken. Meester van
houding en gelaat, geduldig en lijdzaam, niet zo zeer van nature, als dat hij zich met redenen
bedwong (10). —
In de Generale Staten, wilde eenmaal de Griffier, op last van sommige leden, de lezing staken
van een voor hem zeer beledigende brief; de Prins nam die zelf en las tot aan het einde, als of
er niets in was dat hem persoonlijk betrof. — ,Ik acht,' zei een scherpzinnig tijdgenoot,
Languet, ,dat er onder de beroemde personen geen voortreffelijker in de ganse Christenheid
is."
Vier huwelijken. — a. 1551. Anna van Egmont, † 1558; erfdochter van de Graaf van Buren,
moeder van Filips-Willem (1554 — 1618), die ook in Spanje 0156) een vaderland en
vaderlievend hart behield, en van Maria, in 1595 aan de Graaf van Hohenlo gehuwd. — b.
1561, Anna van Saxen, dochter van de Keurvorst Maurits, bij welke hij drie kinderen had;
Maurits, die Stadhouder werd; Anna, gehuwd aan Willem-Lodewijk van Nassau († 1587),
Emilia, echtgenote van Emanuel Prins van Portugal. — e. 1576. Charlotte van Bourbon (†
1582), moeder van Louize Juliana (1576 — 1644); gehuwd aan Frederik IV, Keurvorst van de
Palts; Elizabeth, aan de Hertog van Bouillon; Catharina, aan de Graaf van Hanau; Flandrina,
te Poitiers in Frankrijk, Abdisse; Charlotta, echtgenoot van de Hertog de la Tremouille;
Enzilia II, van de Paltsgraaf van Tweebruggen. — d. 1583. Louize de Coligny, dochter van
de vermaarden Fransen Admiraal en moeder van Frederik Hendrik.