HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

weerklank van beledigd eergevoel; wellicht ook uit berekening, opdat, bij de
onvermijdelijkheid van de Afzwering, terugtred onmogelijk en de breuk onheelbaar zijn zou.
1581. 26 Juli. AFZWERING DES KONINGS. "Een Vorst die, in stede van zijn
onderdanen te beschermen, dezelve zoekt te verdrukken, 't overlasten, haar oude vrijheid te
benemen, en hun te gebieden en gebruiken als slaven, moet gehouden worden niet als Prins,
maar als een tiran." — Marnix schrijft: "wij verwerpen de Koning, ook omdat hij, gezworen
vijand van de ware Religie en van Gods Woord, in generlei manier het bestuur van het land
hebben wil dan op voorwaarde van het Rijk van Jezus Christus te kunnen uitroeien."
189. Met het afzweren van Filips II werd geen zelfbestuur, maar verandering van landsheer
bedoeld. De Hertog van ANJOU werd nu Soeverein; op voorwaarden echter waardoor
zelfstandig oppergezag verdween. Ook was voor Holland en Zeeland een uitzondering
bedongen;: de soevereine opperhoofdigheid van de Prins werd, met goedvinden, althans met
toestemming van Anjou, vernieuwd.
Onderhandelingen met Anjou. — 1580. Sept. Gezantschap naar Frankrijk, 29 Sept.
Overeenkomst, voorlopig bij Tours, nader (Jan. 1581) te Bordeaux. — Prins en Heer, erfelijk;
met behoud van alle privilegiën en vrijheden. Vergadering van de Staten-Generaal, ten minste
eenmaal 's jaars; bovendien zo dikwijls ze goedvinden. In de Raad van State geen
vreemdelingen dan een of twee, bij consent van de Provinciën. Eed aan de Staten; bij
overtreding van de Landsheer, "met van de daad ontslagen en vrij van eed, gehoorzaamheid
en trouw,. om een anderen Prins te kiezen of anders in hun zaken te voorzien."
1581. 7 Jan. Matthias legt de Landvoogdij neer (die hij eigenlijk nooit. uitgeoefend
had). — Aug. ANJOU, met een leger in Nederland gekomen, ontzet Kamerijk, reist naar
Engeland; tevergeefs wat het voorgenomen huwelijk met de Koningin betreft. — 1582. 12
Febr. te Antwerpen: plechtige inhuldiging. — Opdracht van de Hoge Overigheid aan de Prins
in Holland en Zeeland vernieuwd; niet meer, gelijk in 1576, enkel gedurende de oorlog;
zonder tijdsbepaling, met weglating van 's Konings naam; en zo dat de Prins enkel aan 't volk
of de Staten verantwoordelijk was. “De mening der Staten was hem te handhaven in zijn
autoriteit en absolute Gouvernement van Holland en Zeeland" ".
190. De Prins was bijkans slachtoffer van een moordenaar geworden. De Hertog van Parma
maakt van zijn langdurige zwakheid en van andere omstandigheden gebruik; desniettemin
wordt, door de overkomst van de Franse hulptroepen en vrijstelling van de Evangelische
Godsdienstoefening in het Keulse Sticht, verbetering van uitzichten bespeurd. Nederland
verwacht van Anjou, de nieuwe Landsheer, krachtige steun.
1582. 17 Maart. De Prins gevaarlijk gewond. Tot bewustzijn gekomen riep hij: "dood
de man niet; ik vergeef hem." Gedachtig aan de rekenschap van het vergoten bloed en door de
predikant gewezen op de rechtmatigheid van de oorlog, antwoordde hij: "Ik stel mijn hoop op
de genade van God; alleen in Gods genade ligt mijn behoud." — Wonderbaarlijke genezing
tegen aller opinie. — 5 Mei: dood van zijn gemalin (Charlotte van Bourbon), na veel zorg en
schrik. — 5 Juli: verovering van Oudenaarden door Parma. — 1 Aug. Lier door de vijand
bemachtigd. Sept. Steenwijk; verscheiden sterkten in Artois.
Met de aanvang van 1583 was er hoop op een gelukkig jaar. De Fransen hadden zich bij het
overige oorlogsvolk gevoegd. Parma had grote sterfte in het leger; Eindhoven veroverd door
de troepen van Anjou; waardoor 's Hertogenbosch en Breda werden benauwd. Van het Sticht
van Keulen werd beter nabuurschap verwacht (10).
191. Anjou had een ander ontwerp. Veeleer dienaar dan Soeverein van zijn onderdanen, tracht
hij zich, door trouweloos geweld, van lastige voorwaarden te ontslaan. Aldus verbeurt hij het
landsheerlijk gezag; ook naar het gevoelen van de Prins, die echter, in het algemeen belang,