HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

instellingen, meest van de Spaanse Inquisitie (werktuig ook van Vorstendwingelandij), die in
het pijnigen en folteren helse volkomenheid bereikt had.
De koopsteden verlangden meer verdraagzaamheid. opdat de vreemdelingen niet
zouden afgeschrikt worden. ,Zij konden in Nederland van de Gereformeerden zo kwaad een
gevoelen niet hebben als de Inquisiteuren in Spanje,want zij bevonden hen oprechte lieden,
vol geloofs, liefde en waarheid; de waarachtige God aanbiddende, drievuldig in personen, en
die, door Christus bloed alleen, afwassing van de zonden verwachtten, en dagelijks hun geloof
met hun bloed, gelijkvormig de Heilige Schriftuur, bezegelden. Dit was veel de opinie onder
het volk. Reeds in 1550 had, op aandrang van de Brabantse Steden, van Antwerpen vooral, de
Koningin Maria verkregen dat de Spaanse Inquisitie achterblijven zon. — De Nederlandse
magistratuur had een afkeer van het doden om ketterij.
De Adel verarmd door oorlogsuitgaven, meer nog door de weelde van het Hof. De Grote
Heren, diep in schulden, merendeels (ook bij gebrek aan bezigheid en afleiding in de oorlog)
onrustig, woelziek, tot verandering niet ongeneigd.
122. De koning had zijn zuster MARGARETHA, Hertogin van Parma, tot Landvoogdes over
de Nederlanden gesteld. Haar bestuur werd spoedig, door argwaan en tegenstand van de Adel,
grotendeels belemmerd. WILLEM, Prins van Oranje, stond aan het hoofd dezer machtige
partij; tegen zijn overleg was een van de schranderste Staatslieden, de Kardinaal Granvelle,
raadsman van de Landvoogdes, niet bestand.
Margaretha, natuurlijke dochter van Karel V; weduwe van Octavius Farnese, Hertog
van Parma (1522 — 1586); haar benoeming nederlaag voor de nationale partij. — voorzitter
van de Geheimen Raad Viglius van Zuichem (1507 — 1577)Fries en uitmuntend
rechtsgeleerde; Voorzitter van de financiële Raad, de Graaf van Barlaymont, ijverig en
bekwaam; beiden onwrikbaar in gehechtheid aan het Vorstelijk gezag en aan de Roomse
Kerk, — Voornaamste raadgever van de Hertogin, door kunde en schranderheid uitstekend,
in de gewichtigste zaken onder Karel V werkzaam, Antonius Perenot (1516 — 1586); uit
Bourgondië, geen Nederlander, zoon van de Kanselier Granvelle, de vertrouweling van
Keizer Karel. Bisschop van Atrecht, werd hij in 1561 Kardinaal. Niet dweepziek of
bloeddorstig.
Hoofden van de Adel. Filips van Croy, Hertog van Aerschot, aanzienlijk ook door
gegoedheid. Pieter Ernst, Graaf van Mansfeldt, bekwaam oorlogsoverste, Duitser, reeds in
1543 met de Keizer in de Nederlanden gekomen, Stadhouder van Luxemburg. Johan van
Ligne, I3ertog van Aremberg, Stadhouder van Friesland, Overijssel. en Groningen. De Graaf
van Megen, Stadhouder van Gelderland en Zutphen. Vooral Egmont, Stadhouder van Vlaanderen,
de eerste in oorlogsroem. Filips van Montmoreney, Graaf van Hoorne, Admiraal; zijn
broeder Floris, heer van Montigny, Gouverneur van Doornik. —
Door invloed en staatsbeleid toen reeds Willem prins van Oranje vooraan; 25 April 1533 te
Dillenburg geboren, 1544 erfgenaam van Prins René, in de Nederlanden opgevoed, door
Keizer Karel met gunstbetoon en vertrouwen hogelijk vereerd, in 1551 met de rijke erfdochter
des Graven van Buren (1533 — 1558) getrouwd, in 1555 (met voorbijgaan van veldoversten
van naam), opperbevelhebber in voorspoediger veldtocht tegen de Fransen; de Keizer had bij
de afstand, op zijn arm geleund; hij had de Keizerskroon naar Duitsland overgebracht en tot
de vrede van Cateau-Cambresis medegewerkt. Schitterende hofhouding te Breda en vooral te
Brussel. — Geschikter leidsman kon de Adel niet hebben.
123. Verdeeldheid en botsing was, bij wederkerig wantrouwen, onvermijdelijk geworden. In
het lang gerekt verblijf van Spaanse troepen en in de vermeerdering van de Bisdommen zag
menigeen de toeleg om Nederland onder vreemde overheersing te brengen. Het merendeel
van de Nederlandse Groten spande te samen met de Prins van Oranje, om Granvelle, verdacht