HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

niet tot de gehoorzaamheid aan Christus gevangen zijn geleid, werd zij telkens bevestigd, èn
in vroeger eeuw, èn bij de Reformatie, door het eenstemmig getuigenis van de Christelijke
Kerk.
De Predestinatie wekt natuurlijk tegenstand op: 1 Cor. 2, v. 14. — Ook dit leerstuk
wordt misbruikt (2 Petrus 3, v. 16); uit zijn verband met de overige waarheden van het
Evangelie gerukt, leidt het tot wanhoop of zorgeloosheid; ook tot godslastering: Rom. 9. v.
19, 20. Tegen dergelijk misbruik geldt de lasterlijke voorstelling dat de leer van de
Gereformeerde Kerk een oorkussen is voor het vlees en de duivel, een burg des satans; dat ze
God maakt tot een auteur van de zonde, onrechtvaardig, een tiran en veinzaard; dat ze is een
vernieuwd Stoïcismus, Manicheïsmus, Libertijnschap en Turkendom; de mensen zorgeloos
maakt; dat vele onnozele kinderen van de gelovigen van de moeder worden afgerukt en
tirannig in het helse vuur geworpen, dingen die de Gereformeerde Kerken van ganser harte
met verfoeiing verwerpen. — De voordracht dezer leer moet met omzichtigheid geschieden;
vaste spijs is niet voor die melk van node hebben. Niet op Gods verborgen raad, maar op
Christus, de weg, de waarheid, en het leven wijst de Heilige Schrift; op Hem zij het oog des
geloofs gevestigd, zonder te willen doordringen tot wat gesloten voor ons is. — Maar deze
verborgenheid werd telkens door haar bestrijders ter sprake gebracht; haar onverklaarbaarheid
wettigt, als zij stoutelijk ontkend wordt, het stilzwijgen niet.
De strijd over de vrije wil, in de 5e eeuw tussen Augustinus en Pelagius, in de 16e tussen
Luther en Erasmus. — De Hervormers (Luther en Melanchthon, Zwinglius, Calvijn, Beza)
hadden omtrent de voorverordening zelve geen verschil; in de meest stellige bewoordingen,
opgenomen in de Belijdenissen van de Gereformeerde Kerken, in Frankrijk (art. 12), in
Engeland (art. 16), in Zwitserland (art. 10): als een punt dat tot de rechte kennis van de weg
ter zaligheid behoort. — Een kundig en zeer gematigd Godgeleerde (Du Moulin) schreef, in
1616, dat de Arminiaanse leer de fondamenten van de Religie heimelijk ondergraaft en
omstoot, en zo ver verschilt van de waarheid des Evangelies, als Hemel en Aarde.
240. De Nederlandse Hervormde Kerk had meermalen leraars, om deze en dergelijke
afwijking, kerkelijk te remt gewezen en bestraft. Maar deze dwaalbegrippen trachtten zich
telkens weer bedekt ingang te verschaffen; door de prediking en het academisch onderwijs
van de geleerden Arminius te Leiden, wonnen zij veld.
1577. Duifhuis, Rooms pastoor te Utrecht, predikt tegen de grove misbruiken van het
Pausdom, zonder zich te kunnen verenigen met de Nederlandse Confessie en de Catechismus,
in de predestinatie en hetgeen er bij behoort. Grote aanhang en verdeeldheid te Utrecht, ook
na zijn dood (§ 224).
579. Coolhaas, leraar te Leiden; door de Regering begunstigd, kerkelijk veroordeeld,
voorstander van algemeen genade en vrije wil; wenst telkens over de predestinatie te twisten.
— 1591. Herman Herberts, te Dordecht en Gouda, door de provinciale Synode geschorst;
beweert dat de gelovigen in dit leven tot volmaakte gehoorzaamheid kunnen komen. — 1595.
Wiggertsz te Hoorn, veroordeeld door de provinciale Synode, voorts door de Leidsche
hoogleraren, om opinies over de verkiezing, de erfzonde, de vrijen wil, de goede werken,
onverenigbaar met Gods Woord en met de belijdenis van een christelijke Kerk.
Dirk Volkertsz. Coornhert, van buitengewone kunde en vernuft, Amsterdammer (geb.
1522, † 1590), drijvende dat de mens door de wet kan zalig worden, waarmee het ganse
Evangelie en de Zaligmaker verloochend wordt. Liefhebber van redetwisten over
Godgeleerdheid; van niets afkerig dan van vervolgzieke rechtzinnigheid; stelt zijn roem meer
in het zoeken van de waarheid dan in haar bezit. Voorloper van de Remonstrantse regering,
die, opdat over geloofspunten niet zou worden beslist, het stilzwijgen, ten voordele van de
niet rechtzinnigen oplegt; gelijk Marnix (§ 164) de voorloop er was van de contraremonstranten,
door wie voor zichzelf alleen de vrije prediking begeerd werd.