HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

1640. Overwinning bij de Bahia; onder Loos en Huigens: een vloot van 29 zeilen jaagt, na
driedaagse strijd, 66 met 15000 man voorziene schepen op de vlucht. „God sloeg 's vijands
hoogmoed de 12, 13, 14, en 17 Jan. 1640.” * —
1641. Vrede met Portugal (in 1640 onafhankelijke Staat onder het Huis van Bragance)
onvoorzichtig terugroepen van oorlogsvolk door de Bewindhebbers. — 1644. De bij
uitnemendheid verdienstelijke landvoogd, na zich tevergeefs tot de Algemene Staten gewend
te hebben, vertrekt. Na zijn afreis ontving de Compagnie geen lading meer. Van landswege
werd weinig bijstand verleend en haar onberaden hardnekkigheid belette niet dat zij in 1647
slechts drie vestingen overig had.
285. De traagheid in de gang van de oorlogsgebeurtenissen stond dikwijls in nauw verband
met de inwendige gesteldheid van de Republiek. Was het vreemd zo Holland, met zijn
machtige handelsaristocratie en met de wereldstad Amsterdam, zich gerechtigd achtte tot
leiding van de Staat? zo het voortging met de werkzaamheid van de Staten-Generaal te
beperken? zo het, wars van elke band, zelfs onder een zeer meegaande Stadhouder, met elke
dag afkeriger werd van het stadhouderlijk gezag? Holland kon de versterking niet willen van
een invloed, bestemd om te waken voor de vrijheden van de burgers en de rechten van de
Generaliteit. Ook om dien invloed te fnuiken, wenste het van de kostbaren oorlog ontslagen te
zijn.
1637. De jurisdictie van de Staten-Generaal over personen hebbende commissie van
hen en staande onder hun eed, een recht dat, zo wegens ontallijke precedenten, als vooral om
de natuur van de wederzijdse betrekking, onbetwistbaar had moeten zijn levensvraag,
palladium van de Staat, waarmee Unie en stadhouderschap vervalt 92, werd door Amsterdam
en Holland betwist. Holland protesteert tegen tussenspraak van de Prins. —
1639. Holland verzet zich tegen een behoorlijke inrichting van de Admiraliteit. De Staten-
Generaal, door wie de oorsprong van de tegenstreving niet miskend werd, zenden, in
overeenstemming met de Prins en de Raad van State, afgevaardigden naar Amsterdam; de
Vroedschap verleent hun geen gehoor en wordt door de Provinciale Staten ondersteund.
„Anders is er niet op gevolgd; de Prins was bedaagd en zachtzinnig” 12. —
1640. Voorstel van Dordrecht om aan de Gedeputeerden van Holland, op het voorbeeld van
de overige Gewesten, langer dan drie jaren zitting te verlenen; vermits anders hun
ambtgenoten „meerder kennis, bekwaamheid, directie, en autoriteit kwamen te obtineren.”
Tevergeefs; op die wijs zou de macht van de Staten-Generaal meer onafhankelijk van de
stedelijke Regenten zijn geweest: “zo zeer heeft het interest van de Regenten in alle tijden
geprevaleerd, boven dat van het gemeen" 18.
Gedurig geroep om vrede, waardoor de oorlogsverrichtingen meermalen werden verlamd. —
Weldra werden de Afgevaardigden van Holland, door een zeer uitvoerig Berichtschrift, aan
nog enger banden gelegd. — Opmerkelijk is het dat, toen later (1646) Zeeland vóór allen
vredehandel een verbintenis begeerde tot het onderhouden van de Unie, Holland dit niet wilde
dan met bijvoeging: „zo ver zij kon nagekomen worden.”
285a. Door het huwelijk van Prins Willem, de jeugdige zoon des Stadhouders, met een
Engelse Vorstin, werd een nauwe en in de gevolgen zegenrijke band tussen het Huis van
Oranje en de rampzalige Dynastie van de Stuarts gelegd. Een verbintenis, om de hoop van een
minder anti-Protestantse politiek, in Engeland met algemene bijval begroet. In Nederland niet.
Een Stamhuis dat in de bisschoppelijke vorm van de vervolgzieke Anglicaanse Kerk voor
vorstelijk alvermogen steun zocht, kon hier niet dan een voorwerp van weerzin en mistrouwen
zijn. De luister van dezen echt werd, bij het uitbreken van de onlusten in Groot-Brittannië,
weinig geteld. De Stadhouder werd, bij de Aristocratie, van een dingen naar onbepaald gezag,
bij de Gereformeerden van ontrouw aan de Reformatie verdacht.