HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

Aug. kastelen afgebroken; te Antwerpen, te Utrecht (Vredenburg), “God geve dat zulke
nesten van de tirannen niet weerom opgebouwd worden !"e — 6 Sept. De Prins (ook om de
dikwijls met nadruk geopenbaarde wens van het Volk) door de Staten-Generaal, met
meerderheid van stemmen, ontboden; een veelbetekenend besluit. — 24 Sept. Aankomst te
Brussel; daags nadat de partij van de vrede in de Staten had getriomfeerd. De Prins wist
hierop terug te doen komen; de voorwaarden, na twee maanden onderhandelen vastgesteld
werden herzien; nieuwe en onaannemelijke voorwaarden er bij gevoegd; onder anderen dat de
Landvoogd regeren zou, in alles, bij de meerderheid van opiniën in een Raad van State,
waarvan de leden grotendeels door de Staten-Generaal zouden worden benoemd
Verontwaardiging van Don Juan over dezen plotselinge terugtred, over dit heulen met het
hoofd van de Hollandsen opstand, en over “de moedwillige brieven van de Staten-Generaal,
vol van calumniën en dreigementen."
II OORLOG — VOORTGANG van de HERVORMING.
178. Verscheidenheid van inzichten wordt, bij heviger maatregelen, telkens meer openbaar;
de breuk met de Landvoogd is het begin van een schromelijke verwarring, Bij ontstentenis
van het Vorstelijk gezag kan de invloed van de Prins door Adel en Geestelijkheid niet worden
gekeerd. Hij heeft een veelvermogende partij in de Staten-Generaal, en wordt vooral, in
machtige Steden, door de grotendeels Protestantse burgers ondersteund.
De Prins wil Nederland bevrijden van het juk van de Spanjaarden, van de Roomsaffie
Kerk, en van de veelal Roomsgezinde Aristocratie. Doortasten, om ook nu (§ 175) verzoening
onmogelijk te doen zijn; de invloed van de Staten-Generaal versterken, als waarborg tegen
willekeur des Konings;de gemoederen voorbereiden tot onderlinge verdraagzaamheid,
wellicht onder een andere Vorst verkrijgbaar: zich van de schutterijen en gilden (hem over 't
algemeen genegen, en waaronder de Hervorming, ook door de terugkomst van de ballingen,
talrijke aanhangers had) tegen de Adel en de Geestelijkheid bedienen. — “Gij alleen zijt God
en doet wonderwerken: vertrouwt op de Heer; Hij zal het maken.” "Door geloof en
standvastigheid; God verhoogt de nederigen, en de hoogmoedigen vernedert Hij."**
“De magistraten, wetten en officieren werden weldra gekozen van de Gereformeerde Religie.
En in de Steden, daar men zo haast de wetten en magistraten niet kon veranderen, en de
magistraten slap en om hun Religie mistrouwd waren, heeft men Achttienmannen verkoren,
wie het ganse bestuur van de oorlog belast werd".
179. Door een deel van de Adel tot Landvoogd verkoren, komt Aartshertog MATTHIAS
onverwacht in het Land. De Prins, tegen wie het gemunt was, verijdelt de listige toeleg. In
plaats van zich te verzetten, beschermt hij de onervaren jongeling en wordt in het Algemeen
Bestuur naast hem gesteld. Onenigheid en besluiteloosheid van de Staten hebben de
nederlaag bij Gemblours tot gevolg.
MATTHIAS (1557 — 1619); broeder van de Keizer (zelf Keizer 1612-1619). Lid van
het Huis van Oostenrijk en Rooms-katholiek, zou hij, dacht men, steun tegen Don Juan,
voorspraak bij de Koning, tegenstander van de gevreesde invloed van Oranje en Hervorming
kunnen zijn. Ontboden door de partij van Aerschot, eerst buiten weten, daarna met
goedvinden van de Prins. — Deze bedient zich van het tegen hem beraamde ontwerp, door:
a. begunstiging van de Aartshertog bij het Volk; b, de gevangenneming (28 Okt. te Gent) van
Aerschot en verscheidene van zijn medestanders (met oogluikende toestemming des Prinsen
geschied) c. de voorwaarden van de Landvoogdij (eed ook aan de Staten; een Raad door
dezen benoemd, die bij meerderheid beslist; algemeen overleg met de Staten in elke zaak van
gewicht; bevoegdheid van de Staten, zo Provinciaal als Generaal, om te vergaderen naar