HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

145. De Stedelijke Overheden, inzonderheid in Holland, maakten ijverig van de
omstandigheden gebruik om zich te doen gelden tegen de burgerij. Wel verre van, door
terzijdestelling van het Vorstelijk gezag, meer vrijheid te erlangen, werden de ingezetenen
van rechten, in vroeger tijd uitgeoefend, beroofd.
Besluit van de Staten van Holland, van 23 Maart 1581 „dat voortaan geen steden des
Gemenen Lands zaken in beraadslaging zullen mogen leggen met enige ‘t zij Bestgestaatste,
Schutterijen, Gilden, of anderen, als bij enige steden tot andere tijden is gedaan.
146. De Gereformeerde Kerk verkreeg vaste gedaante en vorm. Kerkvergaderingen werden
gehouden; verordeningen vastgesteld; haar belangen geregeld, in eigen beheer en in
betrekking op de Staat. Er werd, van vege de Kerk, voor de Christelijke opvoeding van de
kinderen van de Gemeente gezorgd. De invloed van het geloof op zeden en wetgeving was
groot.
1568. Nationaal Synode te Wezel: Kerkordening voor de Nederlandse Gereformeerde
Kerken, als ze door Gods genade de openbare vrije oefening van haar
Religie bekomen zouden hebben. — 1571. Nat. Synode te Emden. 1574. Synode van
Holland en Zeeland te Dordrecht. De Bijbel enige geloofsregel; ondertekening van de
belijdenis; eenvoudigheid in de godsdienstoefening, geen feestdagen, geen lange predicatiën;
handhaving van de rechten van de Gemeente (de Ouderlingen door haar gekozen uit een
dubbele voordracht van het Consistorie); invoering van de Heidelbergse Catechismus; zorg
voor de oprichting van christelijke scholen. — 1581. Nat. Synode te Middelburg. Men zal
geen leraar aan de Gemeente opdringen. De Gemeenten zullen toezien dat er schoolmeesters
zijn, die niet alleen de vrije kunsten en spraken leren, maar ook de theologie en de
catechismus, en in de vreze Gods onderwijzen. Vierderlei kerkelijke samenkomsten,
Kerkeraad, Classis, Provinciale Synode, Nationale Synode. Onderzoek of de armen en
scholen bezorgd worden.
WAALSE KERKEN. Nederlandse kerkgemeenschap, van Christenen uit de Waalse
Gewesten gevlucht, vooral na 1566; ook in 1578, toen, door de woede van de Vlaamse
Protestanten, de verbittering van de Roomsgezinden in de Zuidelijker Provinciën ten top
gestegen was. Weldra (1578) afzonderlijke Synode. De Gemeente gevestigd, 1578, te
Amsterdam; te Haarlem en Middelburg; 1581, te Leiden; 1583, te Utrecht; eerst 1595 te 's
Hage en 1605 te Rotterdam.
1572. In Holland en Zeeland vrije godsdienstoefening nevens de Roomse Kerk. —
1576. Bij de Unie dezer twee Gewesten, verbod van de oefening van alle andere Religiën, het
Evangelie contrariërende; maar zal niemands geloof of consciëntie ontrust worden. — 1579.
Hetzelfde, en voor de overige provinciën Religievrede. — 1583. Bepaling, of althans
bedoeling en onderstelling dat de Evangelische Gereformeerde Religie zal worden
gehandhaafd en beschermd, alom binnen de geünieerde Provinciën, zonder de openbare lering
of oefening van enige andere Religie in de tegenwoordige geünieerde Provinciën toe te laten.
Ter beoordeling van de zeden uit de wetten strekke het PolitiePlakkaat van de Staten van
Zeeland, in 1583. — Verbod van Roomse godsdienstoefening: heiliging van de Zondag;
verstoring van alle oneerlijke openbare plaatsen, de houders met schavottering, geseling en
bannissement gestraft; overspel met eerloosheid, verbeurte van ambt of bediening, soms met
ballingschap, voor vijftig jaren; koppelarij met geseling en eeuwige ballingschap, op
verbeurte van het lijf; door ouders of bloedverwanten bedreven, met de dood. Verbod van
ongoddelijke en ergerlijke boekjes, liedjes, refereinen, nieuwsmaren en dergelijke.
147. WILLEM, Prins van Oranje, door afkomst, opvoeding, begaafdheden en karakter bij
uitnemendheid gevormd om Nederland te verlossen uit Spaanse macht en Pauselijke dwang.
Gesproten uit een, hier te lande, sedert eeuwen beroemd en verdienstelijk Geslacht, door