HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

De hereniging van Noord en Zuid werd door veel mensen gezien als een logische historische
correctie van een noodlottige staatkundige scheiding tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-
1648). Desalniettemin bleef de geest van de eenheid bewaard in de cartografie, waarbinnen de
Nederlanden in de vorm van de XVII Provinciën werden afgebeeld, totdat de Franse
revolutionaire legers in 1794/1795 tijdelijk een einde maakten aan de onafhankelijkheid van
de Nederlanden. Groen van Prinsterer zag de herstelde eenheid van de Nederlanden echter
tevens als een nationale kwestie: "Noord en Zuid Nederland tezamen maken het ware
Nederland, Hollanders en Belgen tezamen de enige Nederlandse Natie uit."
De kwestie van de landstaal was voor Groen dan ook cruciaal: "Nu is de vraag voor de
Nederlandse natie of ze Nederlands wil blijven of Frans worden? Indien voor dat laatste wordt
gekozen, zal het Zuiden opgaan in Frankrijk." Hij drukte dit daarom ook kort en bondig uit:
"De taal is het kenmerk van de Natie." Het Koninkrijk der Nederlanden bevatte weliswaar
Franstaligen en Walen, maar volgens Groen moest de landstaal van de Nederlanden
Nederlands worden, omdat dat volgens hem de sleutel was tot de verbroedering. Hij wilde het
Waals echter niet doen laten verdwijnen, maar laten voortbestaan als omgangstaal naast het
Nederlands als landstaal voor de Nederlanden.
Groen was zeker niet blind voor andere onderlinge verschillen, zoals de godsdienst. De grens
tussen de Rooms-katholieke en Protestantse gewesten liep immers dwars door de Nederlanden
langs de Grote Rivieren. De strenggelovige protestant Groen van Prinsterer was bereid
omwille van de volkseenheid de vrijheid van godsdienst voor Katholieken te waarborgen op
grond van wederkerigheid, maar bleef desondanks de Katholieke hoge geestelijkheid
wantrouwen. Hij liet zich echter voorlopig leiden door de ‘geest van christelijke
verdraagzaamheid’, die hij koesterde als een Hollandse protestantse deugd.
De geest van de revolutie en slechtgezinde facties.
"Deze eerste Nederlandsche Gedachten schreef ik onder de adem van het Réveil en in de sfeer
der Revolutie." Deze zinsnede van Groen van Prinsterer geeft goed de sfeer weer, waarin de
Nederlanden zich in 1829 bevonden. De Franse bezetting had zijn sporen achtergelaten op
verscheidene vlakken van de samenleving. De politieke elite sprak veelal louter Frans, welke
destijds als de cultuurtaal bij uitstek gold. Maar ook de ideeën van de Franse Revolutie
hadden hun sporen achtergelaten, ondanks de nederlaag van het Republikeinse Frankrijk en
het herstel van de monarchie in Frankrijk.
Groen zag het als één van de hoofdtaken van Nederlandse Gedachten om de kwaadwillende
krachten binnen de Nederlanden het hoofd te bieden: "Ons doel zou wezen wederstand te
bieden aan de factie, die al, wat Nederland voortreffelijks bezit, in gevaar heeft gebracht." Hij
doelde hier met name op het monsterverbond van ultraliberalen en ultrakatholieken in de
Zuidelijke Nederlanden, die in zijn ogen de monarchie, de grondwet en de Nederlandse
beschaving omver wensten te werpen ten gunste van de Franse revolutionaire ideeën en de
onvoorwaardelijke onderhorigheid aan de Paus. In het laatste geval was de angst niet gericht
tegen het Katholieke geloof op zich, maar de macht en de ambities van de hoge geestelijkheid.
In Nederlandse Gedachten trachtte Groen vooral om door middel van de verzameling
gelijkgezinden om enerzijds eenheid te bevorderen, en anderzijds tweespalt de kop in te
drukken. Hij wilde eendracht kweken door zich als natie te scharen rond Oranje en het
Christendom en tegelijkertijd een actief optreden ten aanzien van "de factie, de
Fransgezinden, de voorstanders van de Franse beschaving, Franse zeden, Franse begrippen
gevoelens." Tevens reikte hij de hand uit naar "welgezinde en gematigde Katholijken" door te