HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

genie van de jeugdigen held, die een aantal gewichtige, plaatsen vermeestert, en de vijand
overal door stoute en snelle marsen het hoofd biedt.
1588. 23 Sept. — 12 Nov. Bergen op Zoom, door Parma vruchteloos belegerd.
Maurits driemaal in de stad om orde te stellen en twist bij te leggen.
1588. 24 Dec. De Hertog van Guise, hoofd van de Ligue, op last des Konings, omgebracht.
Parijs en de overige liguistische steden in opstand. Beleg van_ Parijs. Hendrik III, vermoord,
heeft Hendrik van Navarre (Hendrik IV), hoofd en aanvoerder van de Protestanten, tot
wettigen opvolger. Door de Ligue afgewezen wegens ketterij. Ook Filips II maakt aanspraak
op de troon voor de Infante Isabella, Het lot van Europa en de overmaat van Protestantisme of
Rooms Katholicisme, ook het lot van de Nederlanden, scheen nu in Frankrijk te worden
beslist. Spaanse tussenkomst, ook onder de leiding en met de legermacht van Parma (hoewel
door hem, als met het verlies van de Nederlanden gelijk staande. afgeraden en roekeloos
gekeurd). Voor de Republiek heilrijk.
1590, 3 Maart — Breda door een turfschip verrast; niet geringe aanwinst en, na lange
tegenspoed, het eerste voordeel. — Aug. Oorlogstocht van Parma in Frankrijk; hij doet het
beleg van Parijs opbreken. In het najaar: Maurits, met een legertje uit de garnizoenen
samengebracht (mobile colonne), geheel Noord-Brabant door.
1591. Op raad vooral van Willem-Lodewijk, begin van offensieve oorlog. Met de geringe
macht van 8000 man en 1800 ruiters, maar welverzorgd en welgezind. — Maurits vermeestert
Zutfen, Deventer, Delft; bedreigt Groningen; rukt, op het bericht dat Parma voor het fort
Knodsenburg is, in allerijl derwaarts, over het Rouveense moeras; komt te Arnhem, verslaat
Parmds ruiterij; dwingt hem tot de aftocht, en, plotseling naar Zeeland overgestoken, wint, na
drie dagen, de stad hulst, om kort daarna voor Nijmegen te zijn, hetwelk hij bemachtigt.
„Enigen mogen deze werken de blinde fortuin toemeten, maar dewelke hebben aangezien
Graaf Maurits als ook Graaf Willems groten arbeid, onverdraagzaamheid, stadige zorg,
opzicht, nuchterheid, dagelijkse raadslagen, en dat zij geen gewichtige zaken, die zij zelf doen
konden, op anderen lieten berusten, zullen anders daarvan oordelen, 97.
In een jaar herwonnen wat een reeks van rampspoedige jaren ontnam. Het voordeel
onberekenbaar. Door de IJssellinie en Nijmegen, werd Utrecht en Holland beveiligd; 's
vijands landen stonden voor inval bloot. Maurits had voor altijd zijn roem gevestigd, 97.
229a. Ook de volgende veldtochten werden door voorspoed gekenmerkt. Daarbij kwam de
jammerlijke machteloosheid van de Spaanse Nederlanden en de loop van de gebeurtenissen in
Frankrijk, alwaar, met het einde van de burgeroorlog, de oorlog tegen Spanje begon. Weldra
werd door .den Koning aan verzoening, door België aan hereniging, door Frankrijk en
Engeland aan Alliantie met de aanvankelijk zegevierende Provinciën gedacht.
1592. 18 Mei - 5 Juni. Ziet sterke Steenwijk ingenomen; roofnest voor de omtrek
geducht. Volgens Hohenlo zon men met spot moeten aftrekken; volgens Hendrik IV wellicht
de ganse zomer aldus worden verspild. — 12 Sept. Koevorden ingenomen; Verdugo had
verklaard; „zo dit niet houdt, weet ik niet wat voortaan houden zal.”
1592. 2 Dec. Dood van Parma, de schrandere landvoogd en uitstekend veldheer; onder
onervaren en onhandige opvolgers dikwijls betreurd. — De oude Graaf van Mansfelt met de
landvoogdij, in schijn, belast; inderdaad ondergeschikt aan de bekwamen en strengen
oorlogsman Fuentes, uit de school van Alva. Evenzo 1594, Ernst Aartshertog van Oostenrijk.
Deze, landvoogd met glansrijke vooruitzichten, sterft, na een jaar van zorgen en hartzeer. Ook
onder hem, en vooral daarna, onder Fuentes zelf als landvoogd, een zuiver Spaans bestuur;
uitbarsting tegen de Spaanse bewindslieden enkel door gehechtheid aan het Roomskatholicisme
verhoed.
Fuentes, na belangrijke voordelen tegen Hendrik 1V te hebben behaald, teruggeroepen; het
scheen dat de Koning een goed veldheer in Nederland ontbeerlijk achtte. 1595. De broeder