HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

26. Algemeen en veelbeduidende invloed hebben op de Nederlanden uitgeoefend de
Nederlanden. Uit een loffelijk beginsel ontstaan, maar door velerlei wreedheid, dwaasheden
en twisten ontsierd, en daarbij Gode, als een verdienstelijk werk, in rekening gebracht, hebben
dele ondernemingen medegewerkt om Europa tegen de voortgang van de Saracenen in
veiligheid te stellen. Tevens zijn ze tot fnuiking van de Adel, tot vermeerdering van de bloei
van de steden, tot bevestiging van het Vorstelijk gezag, ter afleiding van innerlijke twisten, ter
beschaving van nog ruwe zeden, nuttig geweest.
De Kruistochten, van 1096-1291. — Prijswaardig de wens om, onder de banier van
het Kruis, het Heilig Graf en de bedevaartgangers tegen de overmoed van de ongelovigen te
beschermen. Treurig dat de Kerk van Rome, wier gezag, door de krijgshaftige vereniging van
de Christenheid, vastheid en aanwas verkreeg, aan deelneming in dergelijke tocht het wezen
der Godsdienstigheden de waarborg van de zaligheid verbond. -- Het was te zeer om
uitroeiing van de Saracenen te doen; men bedacht te weinig dat de vijanden van het
Evangelie, niet te verdelgen, maar, door een geloof werkzaam in de liefde, tot het Evangelie te
brengen, het ware middel der bekering en de plicht is van de Christen: „niet door kracht of
geweld, maar door Mijn Geest zal het geschieden.”
Nederlandse Vorsten en Edelen behaalden in het Oosten schitterende roem. Nederlander was
de Hertog van Lotharingen, Godfried van Bouillon, die in 1099, na de verovering van
Jeruzalem, tot Koning verkoren, weigerde een kroon te dragen waar de Koning der koningen
een doornenkroon had getorst.
27. De Nederlandse Gewesten (afzonderlijke Staten) waren onderling, door de vijandschap
van de beheersers, in OORLOGEN gewikkeld. Ook moesten zij de Vorst behulpzaam zijn in
velerlei strijd tegen vreemde Mogendheden, genoten zelden duurzame rust, werden dikwerf
door vreemde legerbenden verwoest.
Zo werd oorlog gevoerd tussen de Graven van Vlaanderen en Henegouwen, in 1149;
de Graaf van Henegouwen en de Hertog van Brabant, in 1170; de Hertog van Brabant en de
Bisschop van Luik; de Graaf van Henegouwen en de Heer van Namen, in 1194; de Hertogen
van Gelderland en Brabant. -- Vlaanderen en Gelderland geraakten tegen Frankrijk in strijd.
De langdurige worsteling tussen Frankrijk en Engeland (1336--1453) strekte zich tot het
Zuidelijk Nederland uit.
28. INWENDIGE VERDEELDHEDEN kwamen hierbij. Overal gebrek aan eenheid en klein.
De betrekkingen en rechten te weinig bepaald en gevestigd. Allerwege geschillen die met de
wapenen werden beslist. Tussen de Vorst en de Edelen; tussen de Adel en de Steden; tussen
de steden en de Vorst. De Edelen voerden onderling krijg; de Stads-Regenten waren telkens in
onmin met de burgerij; partijschappen, eenmaal gevormd, vonden levensbeginsel in erfelijke
haat; lang nadat het oorspronkelijk geschil bijgelegd was, ontleenden zij uit de afwisselende
omstandigheden nieuw voedsel voor een twist, wier voortzetting als het aanvaarden ener
ouderlijke nalatenschap en bijna als plichtver vulling aangemerkt werd.
De Edelen zagen, met lede ogen, de verheffing van de burgerstand; van daar na-ijver
en vijandschap tegen de steden en tegen elke Vorst die haar begunstiger was.
Onderlinge veten van de adellijke geslachten: “Met aangeworven troepen bestreed men elkaar
en maakte niet zelden de omtrek tot een woestenij, en men behoefde slechts kerken en
kloosters rijkelijk te begiftigen om kwijtschelding voor het bedreven kwaad, ja aanmoediging
en een eervolle naam te vinden bij leergeestelijken, die soms zelf de ergste roervinken waren.
Kloosters werden in vestingen herschapen, en, om zich te verdedigen en elkaar te bestoken,
bouwde men versterkte sloten, stinzen of steenhuizen in Friesland genoemd, welker aantal
van eeuw tot eeuw toenam. (1)