HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

ongenoegzaam, telkens gescherpt. In 1540 bepaling die de ketters de beschikking over hun
goederen ontneemt. In 1544 het vluchten belet. In 1550 de aanbrengers met de helft van de
bezittingen van de veroordeelde beloond.
De Christenen, "ter dood gaande, blijdelijk en vrijmoedig, alsof zij ter bruiloft of tot een
heerlijke of blijde feest zouden gaan, en ter dood gaande zongen psalmen, lofzangen en
geestelijke liedekens, onderwezen het volk in haar Religie, en vermaanden ze van de Roomse
Kerk te wijken, scheldende de Roomse Kerk voor een antichristische Kerk en voor een
moordkuil, de Paus voor de Antichrist, en gebruikten alle middelen om 't volk daar af te
trekken en, voor haar dolingen, als 't venijn van de zielen, te wachten, en zo dagelijks meer en
meer tot hun Religie getogen en van de Roomse afgetrokken werden, zo werd de vervolging
ook dagelijks groter".
De Wederdopers (Anabaptisten) talrijk in de Nederlanden. Niet berekend om een duurzame
kerk te stichten; eensgezind in vernielingszucht, maar van velerlei lering en uiteenlopende
bedoelingen, (97). Geestdrijverij. Wederdoperij in West-Falen; 1534, uit Holland en de
omliggende plaatsen, 12 schepen met reizigers naar Munster. In 1534 en 1535 gevaarlijke
aanslagen op Leiden en Amsterdam. Vreselijke strafoefening over hun moedwil en razernij.
— Onder de naam van Wederdopers, en op grond van een vermeende samenstemmen met de
gruwelijke leerstellingen van de Munsteren, zijn voorzeker vele gelovige Christenen om het
leven gebracht. — Menno Simons (1505 — 1561), van Witmarsum bij Franeker,
voorganger van de Mennonieten of Doopsgezinden, van de Hervormden onderscheiden door
het afkeuren van de kinderdoop, van de eed, en van allen tegenweer.
Naar het openlijk getuigenis van de Prins van Oranje, in 1568, zijn „door Plakkaten een
ontallijke menigte van de ingezetenen, ja over de vijftig duizend personen. deerlijk ter dood
gebracht.”
116. De Keizer, na een werkzaam, onrustig en moeitevol leven, bij n aderen de ouderdom en
lichaamszwakte, door velerlei teleurstelling en tegenspoed gedrongen, deed afstand van gezag
en waardigheden en gaf de Nederlanden over aan zijn zoon FILIPS.
Karel had, sedert 1547, de Duitse Protestanten onderdrukt; in 1551 was de kans, door
de afval van Keurvorst Maurits van Saxen, plotseling gekeerd; de Keizer te Passau
genoodzaakt tot een voor de Hervorming gunstig verdrag. — De Fransen hadden
veroveringen gemaakt, en vruchteloos werd het herwinnen, in 1552, beproefd. Hierbij kwam
lijden en ziekelijkheid. — Het Keizerschap, dat hij gaarne voor Filips behouden zou hebben,
verkreeg zijn broeder Ferdinand. — In Duitsland (Sept. 1555) Religievrede van Roomsen en
Protestanten naar de Confessie van Augsburg (niet voor de Calvinisten). — Overgave van de
Nederlanden aan Filips, in Oktober 1555 te Brussel. Karel overleed, in 1558, in een klooster
in Spanje. — Tevergeefs had hij, in de waan misschien de Godsdienst en de Staat te
beschermen, het Evangelie vervolgd. „Indien dit werk uit God is, kunt gij dat niet breken,
opdat gij niet misschien bevonden wordt ook tegen God te strijden.”
TWEEDE AFDELING.
1555 -1568
FILIPS II.
117. Filips II, Koning van Spanje, van goede hoedanigheden niet ontbloot, maar bij
uitnemendheid Spaans- en Roomsgezind. Spanjaard, zou hij gaarne ook de Nederlanden aan
zijn vaderland dienstbaar hebben gemaakt; Roomsgezind was hij, te midden van het
veldwinnen van de Reformatie, op het uitroeien van de Protestanten, als op de eerste van zijn