HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

ere hebben kunnen doen”. Generlei blijk van voorafgaande en georganiseerde oppositie. De
nood te dringend voor dergelijk overleg. De Staten van Holland schreven aan de Koningin dat
zij en het volk Leicester aanmerken als van de Hemel afgezonden tot hun verlossing. Volgens
de Staten-Generaal waren bij zijn komst „de landen in vervaarlijke confusie, zonder Regering
en Raden, de Staten-Generaal gescheiden, het leger onbetaald en staande met de bezettingen
van de steden op het punt van te mutineren, de vijand geweldig in het veld, niemand ter hand
om met zijn Exc. te adviseren".
1586. 4 Febr. Leicester gekozen tot algemeen Landvoogd. Met eergierige
onbedachtzaamheid aanvaardt hij, tegen de wil en het verbod van de Koningin, de
allerhoogste en absolute autoriteit, zo in zaken van oorlog als van de politie, zulks als de
Gouverneurs-Generaal gehad hebben ten tijde van Karel V. De Staten evenwel begrepen dat
de oppermacht hun toekwam, en hadden zich voorbehouden de aanstelling van een Raad van
State met ere Instructie. Als vroeger (§ 179, 189). Dit was Leicester niet genoeg. Hij wilde
absoluut gezag, dictatuur. De Staten gaven in alles toe. Nog nooit, zolang de oorlog duurde,
had iemand zo onbepaald over de Verenigde Gewesten geheerst. De Staten hadden er niets
tegen, in de onderstelling dat hij zou regeren in hun stelsel en belang”.
214a. Geenszins. De Koningin was, over zo vermetel overtreden van haar gebod, verbaasd en
verstoord. Haar verbolgenheid tegen Leicester werd kenbaar gemaakt. De Staten beijverden
zich te verklaren dat hij als Landvoogd, niet van de Koningin, maar van de Staten, erkend
was. Wel is waar werd bij voortduring door velen de Soevereiniteit van Elizabeth begeerd, en
inmiddels de handhaving van Leicesters gezag, in de zin en geest waarin de opdracht aan de
afgesmeekte beschermer geschied was; maar de Staten van Holland bouwden thans, naar de
eis van de omstandigheden, voort op republikeinse grondslag. Het oppergezag, met al de
schijn van onderdanigheid opgedragen, werd door uitlegging in tegenovergestelde zin beperkt
en besnoeid.
De verbazing en gramschap van Elizabeth alleszins verklaarbaar; toen zij aldus, door
haar gunsteling en creatuur, tegen haar verbod en de hoofdgedachte van haar politiek (§ 211)
in verdenking van onoprechtheid en juist in het spoor dat zij, om gewichtige redenen,
verklaard had te willen ontwijken, gebracht werd. Scherpe en welverdiende bestraffing; met
eis in het eerst van vernietiging van de opdracht.
8 Maart. Oldenbarnevelt Advocaat van Holland. 25 Maart. Brief van de Staten-
Generaal aan Elizabeth. Zij hadden geen afstand van de Soevereiniteit gedaan, maar enkel het
gouvernement of de administratie, met een wederroepelijke lastbrief, aan Leicester verleend.
Inderdaad? was er niets meer bedoeld? Door velen werd dit beweren een sluw en behendig
terugnemen van het geschonkene geacht; maar dictatuur is aan het republikeins beginsel niet
tegenovergesteld, veeleer verwant. Hoe het zij, thans verklaarde men dat de Staten waren wat
Keizer Karel geweest was, zij hadden een Landvoogd niet over maar onder zich gesteld.
Aldus onzekerheid omtrent het Staatsrecht. De Staten konden in Sonoy (§ 220) een
rebel, in de Leidse zaak (§ 219) een misdadige samenzwering zien; terwijl, in het oog van de
Leicestersgezinden, Sonoy een aan plicht en eed getrouwe oorlogsman, het Leidsch ontwerp
een verdienstelijke poging ter handhaving van orde en wet was.
215. De Engelse bijstand baatte niet veel. Tot klagen en dreigen was de Koningin altijd
gereed; bijkans nooit tot het zenden van troepen of geld. In het oorlogsbedrijf werd de
meerderheid van Parma openbaar. Door vertrouwelingen, buiten de Staten om, werd Leicester
tot maatregelen, verderfelijk voor de handel, geleid. Geruchten van vredesonderhandeling
maakten ook de Koningin verdacht. Scherp toezicht op de houding van de eigenzinnige
Landvoogd scheen meer dan ooit aan de Staten van Holland, in het algemeen belang, plicht.