HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

II. 1616 — 1618.
256. Aldus was er wezenlijke vervolging tegen de belijdenis, waarvoor de Vaderen gestreden
hadden en die tot hoeksteen van de Staat gelegd was. Gehechtheid aan de Gereformeerde
kerkleer werd door stedelijke Overheden als oproerigheid gestraft. De boog was sterk
gespannen; ook in Holland bleek dit. De eerste gewichtige tegenstand ging uit van
Amsterdam. Nu ving een strijd aan die, van de zijde van de Gereformeerden, in den beginne
althans, slechts verdedigenderwijs en om gewetensvrijheid gevoerd werd.
1616. 18 Maart. Resolutie van de Staten van Holland. De onderlinge verdraagzaamheid
nader aanbevolen; op straffe van pertpuateurs van de gemenerust. — Zes steden
maken zwarigheid; Amsterdam, Enkhuizen, Edam, Purmerend, Dordrecht en Schiedam. 24
April bezending van de Staten naar Amsterdam; H. de Groot beweert dat de Remonstrantse
leer het fondament, namelijk Christus, behoudt en dus in de Kerk kan worden geduld. Die van
Amsterdam vrezen, uit zodanige tolerantie invoering van nieuwigheden, verdrijving van de
Gereformeerde leraars, en gedurige onrust van de gemeente. Zij willen ,,de ware Christelijke
Religie maintineren, waarvan over de vijftig jaren hier te lande exercitie is gedaan, en achten
het ondienstig daarin de minste verandering te doen, tenzij bij wettelijke Synode rijpelijk
geëxamineerd. Ook kunnen zij niet toestaan dit, onder de naam van hun “Stad, enige Plakaten,
veel min d' executie, tegen die van de Religie zouden werden gestatueerd" . Zij ontzeggen aan
de Staten absolute superioriteit in kerkelijke zaken, waardoor alle kerkelijke vergaderingen
overbodig worden, de politieke personen het ambt van theologanten waarnemen en de
kerkendienaars blote huurlingen zijn; keuren de kerkordening van 1591 af; geven in
bedenking om de intercessie, van de Prins te verzoeken, tot Stadhouder van de Provincie..
De Hervormden, in naburige gemeenten te kerk gaande, gescholden voor slijkgeuzen. Dit
lopen naar elders werd 's winters moeilijk, vooral aan ouden en zwakken; zij die bleven bij de
Oud Gereformeerde Religie, misten de vrijheid aan sectarissen verleend.
1616. 21 Juni. Plakkaat van Schieland tegen de conventikelen. Verbeuring van huis,
schuur, barg, schip, schuit, veld, of andere plaatsen waar ze gehouden zijn. Predikant en
eigenaar beboet, elk met f 300, bij lijfsdwang; niet bedreiging aan de Schouten van verlies van
officie en arbitrale correctie, zo de keur niet volkomen wordt achtervolgd. Gematigder dan de
bloedplakkaten, maar van gelijke strekking 97.
1616. Gouda. De Magistraat verbiedt de bijeenkomsten: 2 burgers ontschutterd en
ontpoorterd, aan 3 nering verboden, 2 uit de stad gezet.
Schoonhoven. Reeds in 1614 de Gereformeerden vervolgd. — 1615. Aan een
predikant en aan een ouderling de stad ontzegd; de tussenkomst van het Provinciale Hof door
de Gecommitteerde Raden belet; 5 ouderlingen en diakenen ontpoorterd, hun nering
verboden: acte hiervan geweigerd. Als zij verklaarden zich te beroepen op de opperste
Rechter Christus, zeide de burgemeester, spotwijze: ,doe dat, doe dat." De uitspraak door de
Staten bevestigd en, toen zij iets wilden antwoorden, zeide Barnevelt: hier valt gene repliek.'
Die buiten de Stad hun nering wilden gaan doen, werd dit belet door het niet ijken van
gereedschap, of door boete van 25 gouden rijders.
‘s Gravenhage. Rossaeus, de enige contra Remonstrantse predikant, gelast in enigheid
met Uytenbogaert te verkeren, ook aan het Heilige Avondmaal. Hij weigert de Resolutie van
1614 aan te nemen en wordt geschorst. Oldenbarnevelt zeide hem: "daar staat gij nu alleen",
omdat alle zijn ambtgenoten hem hadden verlaten. Maar hij antwoordde: ,, och neen,
mijnheer, maar God de Heere is met mij, en zoveel duizend vromen als nog in 't Land zijn'"'.
Vele lidmaten verzochten herstel des geliefden leraars, en begaven zich ter predicatie naar
Rijswijk.